31 March 2011

Mizo blog khawvel

Blog ka siam tanna hi a la rei lo khawp mai a. Nikum (2010) September ni 7 khan he blog hi ka siam a, thu ka post tan a. Chhêmdam tih ringawtin ka siam tawh a, mahse, a template vel ka tih dik loh tâk nuaih avangin ka titawp leh nghal vat a, a hming ngai a hman nawn theih tawh si loh va, Chhêmdam Thlifîm ka ti ta duah mai a nih hi. Chhêmdam tih hming kha ka ui ngei mai!

Hetia blog khawvela ka rawn zuanluh atang hian thiante blog han tlawhkualte hi nuam ka ti a, blog ka neih hma atang tawhin ka lut kual nasa tawh a ni. Mizo Blog Directory atang saw'n ka lut mai thin a, ka hlei ve-na lam a nih avangin nuam ka ti phian mai. Tûnah pawh hian ka thiante blog ka luh fo-na thin, ka blog-ah pawh lo lênglût fo thînte blog tlêm chu ka'n sawi-hawt mai mai teh ang! A zawng a za chuan ka ziak kim sêng dâwn chuang law. Ka duh duh ka ziak hmasa a nih hi!


Lalhmaa: He blog hi science lampang hriatzau nana tha fahran mai hi a ni a, science lama châk lâk nan ka hman mai bâkah a post tam tak a bengvarthlâk hliah hliah a. A neitupa Pu Caribou hi ka post apiang chu taima takin min comment-sak thîn a, Mizo blog khawvelah chuan ani aia comment thiam hi an tam vakin ka ring lo. A hlu ka ti takzet a, ani hian phûrna tam tak min siam thîn a ni. Sandman nen hian 'Mizo Blog Pa' ka ti e.

Henry Vangchhia: Hei hi ka blog hriat hmasak pawl leh luh hmasakna pawl a ni. A blog-a thu inziak hi a nuna a lo tawn tawh, a inpuanchhuahna tak tak a ni hlawm a. Thu hlimawm a tam a, nui ver ver chungin a blog ka chhuahsan thîn. A neitu Pu Henry-a paw'n chanchin a lo ngah khawp mai. Tûn hnaiah a neitupa hian blog lamah harhtharna a chang a, thiante blog-ah pawh a comment hmuh tur a awm deuh zut tawh a, a lâwmawm ngei mai!

Hriselna: He blog hi luh a manhla takzet. A blog-a luh chuan a hming ang ang hian hriselna lama hriat tur pawimawh tam tak kan hmu thîn. A blog hi doctor pakhat a tling tak meuh meuh a ni. A neitupa Khumchiktheia hi bâwl fuh vëk vëk chuan doctor dang râwn a ngai tawh lo.

Tluangtea Vanchhawng: He blog hian kalpui bîk em em a nei lo. A châng chuan thawnthu tawi kan hmu a, a châng leh a chanchin ngaihnawm, a châng leh thlalak lampang; a chawhchawrawi em avângin mitin huapzo blog a ni! A neitupa Pu Tluangtea hi a reh vang vang a, thu ngaihnawm tak nen a lo kîr leh thîn.

Auld Lang Syne: He blog hming hi a awmzia ka hre lo char char a, hetia ka ziah dâwn avângin ka'n google chhin a, poem hming a ni âwm e. He blog-ah hian Pathian thu tha tak tak chhiar tur kan hmu thîn. A blog neitu Pu Ropuia hi Pathian rawngbâwltu a ni a, a rawngbâwlna lam chanchin ngaihnawm tak tak a ziakte chu keini'n thlarau lam chaw-ah kan lo hmang thîn.

Sekibuhchhuak: Hetah hian thlalak hmuhnawm, mit tivara hriatna tizau thei thil hmuh tur a awm thîn a, awmhmun atangin ram dangte khawsakphung kan hriat theih phah thîn a, luh man a awm thîn hle. Pathian thu lampang rawngkai kan hmu zeuh zeuh a, blog luh man awm tak a ni.

Ngirtling: Hetah hian thu ngaihnawm leh hlimawm kan hmu thîn. Thuziak awm te hi a tlángpuiin  nui ver ver chunga chhiar chi a ni hlawm a, a châng chuan a mimal ngaihdân tha tak tak a rawn ziak thîn. A neitupa hi nupui ngam lo mah ni se, thiante blog-a luh peih deuh mai hi a ni a, a bîkin ka tân chuan a hlu hle.

Dawldanga: He blog-ah hian thuziak zirtir nei tha tak tak kan hmu thîn. A châng chuan thu hlui lampang a rawn thet a, a chanchin ngaihnawm chhiar tur kan hmu leh zeuh thîn. A blog-a lêngte hi beidawngin min chhuahtîr ngai lo.

He'ngte bâkah luhna thin chu ka ngah khawp mai. ^-||RaLtE||-^-^ te, digimalt te, laldoma te, Lailentlang leh My INNERMOST hi Pathian thu hawi thuziak tamna a ni a, thlarau lama tuihâl chânga pûr châwkna tha tak a ni. Tin, Dolerich te, MSI@ROSE te, Pakhuangte te, Vanneihtluanga leh Siktuithiang te hi literature lam hawi thuziak tamna a ni a, literature-a tui tân chuan luh manhlâ tak a ni bawk.

He'ngte bâkah HOME-ah hian thu tawi zirtir nei tha tak tak chhiar tur a tam a, GILBERT RENTHLEI-ah hian mi khawvel huapa milâr leh entawntlâkte chanchin chhiar tur a awm thîn bawk. C'est Moi-ah hian Mizoram pâwn lam chanchin bengvarthlâk chhiar tur a tam a, ZOBERS-ah hian thu tawi te te dahkhâwm, ngaihtuahna tithui thei tak tak chhiar tur a awm thîn. Tin, RO BAWM hi a chawhchawrawi hle a, thu bengvarthlâk tak tak, khawl thil lampang ziahna leh thlai lam chanchin chenin chhiar tur a awm thîn a. Auhmun hi thu hlimawm lampang ziak thîntu, Stephen Auhmun-a auna hmun a ni. Mizo hnam rawngkai thu leh hla chhiar duh chuan Zochepa's Blog-a luh mai a finthlâk thîn hle.

Mizo blog hi a za têl a awm tawh a. Thenkhat chu enkawl zui lêm lohva zuzi mai mai a nih laiin thenkhat ve thung erawh chu sum hmuh theihna tham khawpin a lûn a ni. Eng pawh ni se, blog kan neia kan siam a nih chuan hlamchhiah mai lo ila, thu chi hrang hrang fawkkhâwm hi mi dang tân hmasâwn zêlna a ni tih hriain tan i la sauh sauh ang u.

28 March 2011

Dangdai

Hmânni chu thil thleng dangdai deuh leh maksak deuh ka zawnna lamah he'ngte hi ka hmuchhuak nawlh a, ka rawn dahchhuak ang e. He'ng thla ka hmuh leh an chanchin ka chhiar atangin ka vânneihzia leh Pathian ropui zia ka hre nawn awn awn mai.

1. Chinese naupang hmai pahnih nei.
Chinese naute pakhat, Kangkang chu hmai pahnih neiin a piang! A hmai pâwnlang zâwk (ti mai ang!) hi a beng bulah a intan a, hmaikâwr a ang hle nghe nghe. Doctor-te paw'n hei hi a chhan chiah an hre lo va, uluk lehzuala enkawl a ngaih tur thu an sawi. A nu leh pate pawh surgery tûl apiang ti thei tura an inpeih a ngaih hmêl.
Hmai inthuaha chu
A nu nen
Damdawiinah uluk taka enkawl a ni
2. Âwma ke to.
 India rama mi, kum 8-a upa, Deepak Kumar Paswaan chu a âwmah ke pahnih leh kut pakhat bâkah mawngtam ang deuh a chawr ngãuh mai! A rilru ngaihtuahna erawh a pângngai vek thung. Hemi vâng hian he naupang hi ‘Octopus-boy’ tiin hminglem an vuahsak nghe nghe a.
Âwma ke to chu
He chawr hi nikum, 2010 June thla khân Bangalore-ah doctor-te'n darkar 4 chhûng ngawt an zai a, hlawhtling takin an paihsak a ni. An paihsak hnuin Deepak-a hian lâwm takin, “Ka taksaa thil nung dang nena ka hun hman reng thîn lak ata ka zalên ta! Tûnah chuan nun pângngaiin ka nung thei dâwn ta!” a ti nghe nghe.
Doctor-te'n theihtâwp chhuahin an zai
Zai hnuah a pa nen
3. Nula vânduai.
He American nula hi a khawngaihthlâk khawp mai. Natna vâng tak a vei avânga hetianga lo awm hi a ni a; a ruh leh thluak hnathawh zawng zawng chu a tha vek thung. Kum 16 leh 19 mi a nihin thi lek lekin a damloh phah tawh. A pian tirhin a mit pahnih hi a buang a, a mit dinglam erawh chu kum 4 mi a nih a rawng a rawn danglam a, a chhiat phah ta nghe nghe a ni.
Nula vânduai-i chu
Ei a duh ve hle, minute 15 danah thil a ei ziah a, nitina a thil ei chu calories6000 atanga 8000 lai a ni a, mahse, a thau phah chuang lo chu a nih si hi! Kum 21 mi Lizzie Velasquez hi Texas-a chêng niin communication zirlai a ni a kg 25.4 chauhva rit niin a taksaa thau hi awm loh châng (0%)te a awm thîn.
A ei thei teh a nia!
An chhungkuain
Tuma'n an thinhrîk lo
Hetianga piangsual leh vânduai tak tak hi khawvelah mi tam tak an awm a, hmuhsitna lam ni lovin chu'ng mi tam tak zinga ka tel lo hi ka vânneihzia tilangtu a ni a, min siamtu chunga lâwm ngawih ngawih tur ka lo ni.

26 March 2011

Traffic chungchânga thu benglût

Wheel (ke bial) hi hmasang Mesopotamian Civilization hun laia hmuhchhuah daih tawh kha a ni a, thirsakawr ang chi hi Kum 1645 khan Jean Theson-a'n a siam chhuak a. A tihdinna (brake) leh a rahkalna (pedal) emaw, a herhkawina (steering)-te pawh a awm chuang lo. Kum 1839 khan K. Macmillan-a'n thirsakawr pangngai deuh a siamchhuak ta a. Chu pawh a ke thira siam a ni na a, a tak (body) chu thinga siam a ni.

Kumtin khawvel pumpuiah lirthei chesual avangin mi nuai nga leh hliam tawk maktaduai khat zet awm ziah ang a ni a, India ram hi lirthei chetsual tamna ber ramte zinga mi a ni. Lirthei chesual avanga India rama thi hi kumtin 70,000 vel leh hliam tuar mi 3,50,000 vel zet awm anga chhut a ni. He'ng lirthei chetsualna zawng zawng lo awm chhan 80% chu mihring thiam loh a ni.


* British-ho dân 'The Locomotive and Highway Act' - 'The Red Flag Act, 1865' an tih bawk chu khawvela traffic dân awm hmasa ber a ni. He dân ang hi chuan, lirthei pakhat khalh turin mi pathum - a herhkawitu, mei lo tuahtu tur leh lirthei dang lo kalte lo hrilhlawktu tur mi pakhat a mamawh a. A pathumna phei hi chu flag sen kengin yard 60-a hlaah a lo va kal hmasa tur a ni! India ramah chuan Motor Vehicle Act hi kum 1914 khan hman tan a ni a, Mizoram pawhin kum 1996 khan Mizoram motor Vehicle Rules kan nei ve tan.

* Police-te'n motor number an pekchhuahna hmasa ber chu France ramah niin kum 1893 khan a ni a, hei hi khawvela motor number hmasa ber a ni.

* Kum 1895 khan John Henry Knight chu kawngpuia thirsakawr ke pathum nei chi a khalh avangin man a ni a, court-ah hruai a ni. Hei hi traffic rules bawhchhiat avanga khawvela pawisa chawitir hmasak ber a ni. Mizoram-ah chuan traffic police-te'n pawisa an chawitir hmasak ber chu Lalthlana D/L No. 10419/M27Prof/'89-ZRM 2525 (truck) khalhtu a ni a, November ni 1, 1990 zing lam khan man a ni!

* Khawvela petrol pump hmasa ber chu kum 1906-a USA-a an siam kha a ni.

* Khawvela traffic light hmasa ber chu kum 1919 khan Detroit, USA-ah hman tan a ni a. Britain-ah chuan kum 1928 khan Wolverhampton-ah hman niin, London-ah chuan kum 1932 hnu lamah hman tan chauh a ni.

* India rama traffic sign hmasa ber chu Bombay (Mumbai)-a Mayo kawng leh Veer Narimaan kawng intawhnaah June, 1955 khan tar a ni. Mizoram-ah chuan kum 1968 bawr vel khan Mizo High School panchhohna step bulah 'School Ahead' tih chu tar a ni a, chu chu Cautionary Sign tar hmasak ber nia hriat a ni. Tin, Treasury Square leh Pawnpuite In (Reid House/Raj Bhavan North Gate ep) inkarah kum 1974 khan Pu S.Gogoi chuan 'No Horn' tih a tar a, chu chu Mandatory Sign hmasa ber a ni.

* Kum 1934 khan Britain-ah khawvela ke-a kalte kawngkanna (Pedestrian Crossing) hmasa ber chu hman tan a ni.

Source: Driver te thian; published by Transport Department, Mizoram.

21 March 2011

SMS Duhsakna

“Ka mu hma emaw, tlai emaw zîng dâr 4 vêlah ka harh thîn a, ka phone hi ka en ngei ngei thîn. Ka beisei anga i message dangdai tak hmuh hi nuam ka ti lutuk, ni hman a nuam thei ngei mai; ka lâwm e. Mi pakhat i tihlim tih hria la, nuam takin hun i hmang dâwn nia..”

He SMS hi 21.3.11 (Thawhtanni) zîng dâr 9:45:32-a Lawngtlai-a ka thiannu hnên atanga ka dawn a ni a, nilêngin ka rilru a luah ta reng mai.

Harsatna leh rokhawlhna eng emaw tak ka tâwk a nih loh chuan zantin ka mut dâwnah ka thiante mi 70 vêl chu SMS-in duhsakna nen ka ‘mangtha’ thîn a, ka mut hun a tlai thin avângin reply ka dawng tam lo. Mahse, keimah hi ka hlim thung a, chu chu a lâwmman niin ka hre bawk.


He'ng ka SMS thawn chhuahte hi mi dang hnên atanga ka dawn ni lo, ka thian duhtakte tâna keimah atang ngeia lo chhuakte a ni a, a dawngtute'n hmun danga an la hmuh ngai loh avângin ka tâna a hlut piah lamah an tân pawh a lâwmawmin a hlu sawt ngeiin ka ring. Khi SMS atang ringawt pawhin eng tham ni lo mah se, mi hnêna duhsakna thu kan hlan hian nasa takin hna a thawk thei tih a chiang hlein ka hria.

Chuvângin ni khat hun kan thlah liam dâwn te, ni thar kan hmuah laite hian mi dangte hnênah duhsakna thu hlan uar ila hringnun a va mawi lehzual dâwn em! Mihring kan inang lo va, hna hrang hrang thawk kan ni. A then chu buai tak takte pawh an ni bawk a. Mahse, ni khata SMS vawi khat thawn keuh mai khân an hna a tikhaihlakin ka ring lo; chu pawh duhsakna! Keimahni kan lo buai deuh a nih pawhin mut dâwna thawn keuh mai kha thil harsa lua a ni lo bawk.

Hetia thiante hnêna mut dâwna duhsakna thu thawn ka chìn tan atangin keimah ngei pawh ka hlim a ni tih ka inhria a, tûn hmaa ka nun ngui leh chau tak thîn pawh khân min kiansan hret hret a ni tih ka hre bawk.

Duhsakna hlan i uar ang u; suma lei theih loh tam tak a man si a.

19 March 2011

March Fiamthu

1. Tlangval pakhat pawh khan nuthlawi a ngaizâwng ve a, zâna a va lêng hi a bialnu fapa chuan silai lemin a lo kâp thîn a, a thih der loh chuan a tap zel sia, a bialnu hmaah a thi der zak zak.

2. “Tunge i hming?”
“Kiki-i.”
“Eng nge hmingpum?”
“Vaki-i.”

3. Zawhte pakhat pawh hian sazu hi a um a, sazu chu bur chhunga hian a tlan lut a,a luhna chu zu bur a lo nia, a lo chhuah leh chuan pâwr fe hian, "Khawnge zawhte?" a rawn ti chhar chhar mai mawle.

4. Zirtirtu: Rannungah enge chak ber?
Naupang: Chengkawl.
Zirtirtu: 'Ngati nge?
Naupang: A leiin lungah a inliak tâng thei.


5. A fapa naupang te kha a khirh ve mai mai, a pa chhiatkhum chung lo chuan a muhil duh miah lo!

6. A pu damlo thi tep tawh pawh kha an rawn kan sap sap a, a zan 4-na velah inlengte chuan, "Mama, i pu chu eng nge a an tawh?" an tia, ani chuan, "A.. Zanina a thih loh chuan a zahthlâk tawh ngawt ang," a lo ti daih.

7. An han mutui âwm asin, zing a tho chu darthlalangah a inen a, a hnar a lo awm tawh si lo. A tihngaihna hre lo chuan, "Kan sazu han vir dan em em hi!" a ti bak hlur ringawt!

8. An inkhel a, a pet goal emaw a tia, hma zawngin invawrhbin phei vel a, offside an rawn phar leh sia, a zak lutuk chu a invawrh lêt leh tawp.

9. Concert-naa stage-a lawn chîng ho hi ke-in hla deuhvah an haw tlangpui.

10. An rethei ve mai mai. Kum hlui in luah man a ba tluan zak a, kum tharah a thi dawn ta mai a. A fapa chuan in luah man a pe chhunzawm thei dawn lo tih a hre chiang si, a fapa hnenah chuan, "Taima takin khawhar inah lo riak kual thin ang che!" a ti tawp.

15 March 2011

Ka fapa hnêna lehkhathawn

Ka fapa duhtak,

Kei ka dam a, kei ang bawkin dam ve rawh. He lehkha hi muangchânga ka ziah a ni a, a chhan chu ka chhiar chak theih loh vâng a ni - chu vângin nang paw’n khawngaih takin muangchângin i lo chhiar ve hrâm dâwn a nia. I tel lo chuan eng kan ni lo, keini chhûng hi. I pa paw’n tûkin khân kan in atanga mel 20-a hlaah motor accident a awm thu a chhiar fuh hlauh mai a, ‘thenawm lawk alawm’ tiin hman lo chung chungin kan va kal tâk kha; mel 20 chu a hla reuh lutuk.

Thla hmasa khân lehkhathawn keng thei tur an awm avângin lehkha rawn thawn che ka tum a, mahse, kan khawtlângah buaina tênau a awm a, house no. thlâk a ngai hlauh va. Kan in address a la chiang lo lutuk a, lehkha pawh ka rawn thawn rih lo mai a nih kha. Tûnah chuan address thar kan nei tawh bîk asin.


Thla kaltâ mai khân washing machine kan lei thar a, toilet bul maiah i pa’n a dah a, inthiar zawha kutsil nan a lo remchâng kher asin - i pa remhriat dân hi. I pa hi chhun hrâm hrâm i tum dâwn nia aw.. Thawmhnaw pângngai chu chain awmna jeans kekawr kha vawi nga ka su tawh e.

Tûn lai chu kan khaw awm dân hi a ninawm lek lek a ni. Kâr khat chhûngin tum hnih ngawt ruah a sûr a, a tum khatnaah ni thum a sûr a, a tum hnihnaah ni li ngawt a sûr a, kâr khat chhûng a bei tihna a nih chu.

Ruah a sûr nasa a, tûn lai chu khua a vâwt lutuk. I theih hrâm chuan kawrlum mi rawn thawn ta che. I nutei’n ‘email hmangin awlsam takin a inthawn theih’ a ti a, email-in i rawn thawn mai dâwn nia aw..

I pa paw’n thlânmual sâm hna a hmu a, a hnuaiah mi 500 vel an awm a, lal a inti ve lutuk asin.

I û paw’n tûkin khân fa a nei a, kan la tlawh hman lo. Mipa nge hmeichhia a nih kan la hre si lo va, a patea nge i nih a nutei tih pawh kan la hre thei lo a nih hi.

I bialnu pawh kha hmânni-ah intihhlum a tum a, a thu hnuhnungah a ruang chu tuifinriat ngeia paih turin a ti a. Tichuan, chutianga a awm hnuah tuifinriat-ah an paih ta a; mahse, tuifinriat mawng a thlenin a harh leh a, tui hâkin a thi ta tho tho a nih kha. A lainatawm reuh asin aw..

He’ng zawng thil hrilh theih che a ni e, thil thar danglam deuh hlek thleng a awm mai si lo va.

Duhtâwk phawt mai ang aw..

P.S: Bawiha, ka hmanhmawh êm avângin pawisa ka rawn ti tel hman lo va, ka hman hunah aw.. He lehkha pawh hi seal chhut lohvin ka rawn thawn ta mai. Lâk chhuah a har lêm lo vang chu maw..

Note: Hei hi site pakhata ka hmuh, chawhpawlh zeuh zeuh a ni a, site chu ka hmu leh ta mai lo! A rei deuh tawh a..

12 March 2011

Hmangaihna - Thihna nge Damna?

November ni 21, 2009, Inrinni tlai lam dar 4 vel a ni a.

Reiêk Touridge Lodge-ah niin ka hmaah fiamthu thawh thiamin fiamthu a thawh mêk a. Chu chuan a khât tâwkin mipui chu a tinui leh hak thîn a. Kei ngei pawh ka bula thu, ka thiannu hnungzang beng thak thakin ka nui a, ka hlim ve thawkhat e. Chutia kan hlim viau lai chuan ka message tone chu a lo ri ral ral a. Ka han en chuan ka thiannu message a ni a, ka han chhiar a.

“I thiannu kha kar kal ta Thawhtanni zing dar 2:45 vel khan a kal ta! In exam lai a nih avangin kan rawn hrilh lawk duh lo che a, min lo hrethiam dawn nia...”


Ka phu zawk a. Ka bing mup mup a, ka mittui a hnâm nghâl tuam tuam a. Midangte nui hluah hluahna karah mal tak leh lungchhe takin ka awm a. Ihmn.. Ka thian tha ber ka chân miau a. Ka ngaihtuahna rilru chuan suangtuahna ramah min hruai a. Amah nena kan inhriat tan dan te, a naupan lai chanchin bâkah a hmangaih ber nena hmangaihna kawng chhukchho an zawhdun dan min hrilh laite chu ka hrechhuak leh uai uai a. Chu ka thian hmangaihber, a thurûk rilber pawh min hrilh ngamtu chuan min kalsan ta a nih chu!

Amah hi nula kum 19 mi, ft 5 leh inches 3 vela sang a ni a. Hmai bial lam niin a biang vei lamah biangsum ngainatawm tak a awm kâk a. Cher lutuk lo, thau lutuk lo, vai hmêl pu lek lek ngaihnobei tak a ni. A pa American mitmeng chu chhûnfuhin mitmeng lian lam, pâwl râm mai a ni. A kâwng chen velin a sam chu ngîl takin a zuah a, chu chuan a tilang nû-in a hmelthatna a belhchhah hle a ni.

He ka thiannu, Notei (hming phuahchawp) hi nula hrisel lo ve tak mai a ni a. A kal (kidney) hi a pahnih hnihin an thlâk tawh bâkah a lung (heart) an zai tawh bawk a. A hnar a thi thin mai bâkah thiin a luak thîn bawk a ni. Hetiang khawpa nula hrisel lo chuan midangte angin hmangaih a tawng ve a. Chu a hmangaih nen chuan an hlim dawn chauh emaw tihin phatsanna tenawm chu a tâwk a. A rilru a nat êm avangin chuta tang chuan thian pawh kâwm tha duh tawh lovin a chhûngte mak tih hial khawpin inah a tawm chawt reng thîn.

Amaherawhchu, Siamtu hian kan tân ruat lâwk a lo neih angin mipa fel tak Mapuia (hming phuahchawp) a tawng ta a. Chutah chuan a hmangaihna zawng zawng hlânin a hlimna ber a lo ni ta a ni. Thian dang kâwm ta lo chu a tawnthar ‘D’ nen chuan an inkawm chawt a, an pahnihin innei tur leh damchhûnga inphatsan tawh lo tura intiamin damchhûng ni chu hmangaihna nen an chhiar tan leh ta a ni.

Inhmangaih tak takte pawhin intihthiam loh châng leh intihthinrim châng an nei thîn a, a hnu reilotê-ah a reh ve leh mai thîn. Mahse, anni intihthiam lohna hi chuan an hringnun a thlâk danglam dawrh mai le!

Tumkhat chu Mapuia nen tuanna mual a dan avangin an inhau ta hlauh mai a. A bialpa, a hmangaih ber mai Mapuia rilru nâ chuan zu a in ta nghek mai a. Chu a zurui lungpuam chu amah lo beisei ve rengtu nula senior pakhat nen an chesual hlauh mai a. Chu chuan an pahniha khawvel a thlâk danglam ta a ni.

Vânduaithlâk takin chu nula senior chu a râi ta hlauh mai le! Chu chuan innei lo thei lo turin a siam ta a ni chêk ang chu, Mapuia chhûngte chuan nei ngei turin an ti ta a. Ani lah inchhîr teh mah se, tui baw hnu a ruh theih loh angin chu a inchhîrna chuan sâwtna a nei tawh si lo. Palaite tîrin an inneih ni tur thlengin an tifel nghal chûk chûk a. Chu thil chuan hmangaihna la na tak, mi inthlahrung leh mi rilru tihnat hlau ngawih ngawih mi, a bialnu Notei a dêng ta a.

Notei rilru, hmâna tihhliama lo awm tawh chu a kehchhe ta a. Puitu tur a zawng ruai a, chu beidawnna khuarkhurum atâ hnukchhuak theitu erawh a hmu si lo. Chuta tang chuan a thian neihchhun ka nih bâkah ka thian tha ber a lo ni ta a ni.

A tihngaihna hre lo chu Mapuia tlânsan tumin zinbo thîn mah se, a kalna apianga Mapuia chuan a zui tlat thîn a. Ngaihdam pawh an indîl zing malh malh viau a ni. Hun a liam zel a. Mapuiate inneih ni pawh a hnai deuh deuh a. Mapuia chuan ngaihdam rawn dîl teh mah se, amah avanga fahrah an awm tur chu a ngaingam si lo. Chutih rualin a hmangaih ber a ni miau bawk si a. Tichuan, midang rilru tihnat hlau ngawih ngawih, midang nat lohna tur a nih phawt chuan mahni hrehawm pawh pawisalo ta chuan a duh leh hmangaih ber chu nula dang nena fanau maltluan chawi dun turin duhsakna a hlân ta a.

Amaherawhchu, a Mapuia chu a beidawng mai hauh lo. Amah ru tura kal tur thu leh lo insiam lâwk tura chah thlapin Notei te inah chuan a lêng ta a. Chumi ni chuan Notei pi leh pute chu an office avangin amah chauhin inah a awm nghe nghe a. (A nu leh pa hi kum 10 mi lek a nih laia inthenin a pa phei chu USA-ah a awm nghe nghe a ni). Chutah chuan hmangaih leh hmangaihtu chu rilru na taka tap dûnin Mapuia chuan Notei hmaah thingthiin ngaihdam a dîl nawn leh ta a. Notei chuan a hmangaihber chu ngaidam mah se, a neih theih tawh loh tur thuin a chhâng a. Chu chu remchângah lâin Mapuia chuan, “A nih leh min hmangaih tak tak a nih chuan i thianghlimna tal min hlân tur a ni,” a ti a.

Notei, a thutiama dingnghet tlat thîn, a hmangaih ber lo chu pasala neih tum lo bur chuan a lo chhuan ve ber a thianghlimna chu hmangaihna avang liauin liauin a hlân ta a ni.

 Mahse, chu chuan a tân hlimna leh lawmna a thlen si lo. A rilru leh taksa hrehawm tak chu hmâna a hmelma, hrisel lohna chi hrang hrangte chuan a rawn tlâkbuak ta a. A hnar thi chu a reh hleihtheih loh avângin damdawiin lamah an insuan lut ta a. Chutia damdawiina a luha doctorte’n an han en vel chuan a thlîng thlâk a ngai a, a zunkawngah hnai a awm bawk hi a lo ni a. Enkawlna hrang hrangin enkawlin damdawi chi tinreng nen chiu mah se, a luak leh hnar thite chuan ziaawm lam pan chuang lovin hniam lam a pan deuh deuh a. A pa awmna hmun USA lama inenkawl tura kal zai an rêl ta a.

Mapuia pawh beidawng duh lovin damdawiina a awm chhungin a tlawh âwl lova. Notei pi leh pute hnenah bawkkhupa mittui tla zawih zawih chungin ngaihdam a dîl ta a. Ngaihdam a ni leh ta. Mapuia chhûngte pawhin chutiang khawpa inhmangaih ta chu an inneih remtiin a nupui neih tur pawh chu an thulhpui ta a. Tichuan, an tân khawvel a lo parvul leh ta! Mapuia chuan Notei dam hma chu haw pawh tum tawh lovin a awmchilh râwt a. An tân damdawiin pawh hmun nuam a lo ni chho ta a. Mahse...

Notei taksa chu a chhiat hman êm avangin a rilru damna ringawt chuan a taksa chu pui thei tawh lovin tlâkhniam lam a pan ta hret hret a.

November ni 14, 2009 a lo inherchhuak a. Nichhuak pawh thlasik intantir nichhuak a ni tih hriat takin a mawi leh hle a. Zing chawei khamah chuan nidang ang bawkin Notei message a hmu ka hmu leh a. An tâna khawvel tiparvultu ang hiala min ngaiin ka chunga a lawmzia te, an inneih hun turte suangtuaha a hlimziate mi rawn thawn a. Kei paw’n amah ka ngainat thu leh ka thian tha ber a nih thute ka thawn lêt hnuah ka call a. Chutah chuan a naupanlai chanchin leh a chêtchhiatna zawng zawngte min hrilhin hlim takin kan nuidun bâwk bâwk a. Kan inbiak hnuhnunberna tur a ni tih hria ang ziazângin darkar khat vel zet kan inbe nghe nghe a ni.

Chumi kan inbiak tûk, Pathianni zanah chuan thil engemaw ziakin zanrei tak ka meng a. Zing lam dar 12:42-ah chuan Notei message chu ka hmu leh a. Hetiang hian: “Ka thian, ka ngai lutuk che. Mahse, ka chau a ni..” tiin. Ka reply vat a. Mahse, chu chuan chhânna a hmu ta lo. A message mi rawn thawn huhnungber a ni ta a ni.

A hnu darkar hnih, zing lam dar 2:45 khan a kal tâk thu a kar khatna, inrinni tlai lam dar 4 velah Reiêk Touridge Lodge-a ka awm laiin a nutei chuan Notei phone atangin mi rawn hrilh ta a ni.

A nutei nen chuan kan inkâwm zui zel a. Chuta tang chuan a chanchin tam zawk ka hriatbelh a; min hrilh a tum min hrilh hman tâk loh, Mapuia fa a pai thu te pawh. A nutei chuan Mapuia chanchinte pawh min hrilh zel a.

Mapuia pawh chuan a hmangaihber nunna thihnain a lâksak chu hrethiam thei lovin a tuar em em a. Notei thlalâk leh a thil pêk dang dangte kengin a thlânah zing, chhûn leh zânah a kal a, haw nachang a hre lo fo thîn. Engmah a eiin a in duh lova, mittui nen Notei thlânah a hun tam zawk a hmang thîn.

Chutianga engmah eia in lo ta chu a taksa a lo chau a. Tichuan, a hmangaih Notei hnungzuiin pialral ram nuama hlim tak chêngdun tawh turin he khawvel hi a lo chhuahsan ta a ni.
Notei’n a boral hmaa ka tân liau liaua thuziak ropui tak a hnutchhiah, a nutei’n mi rawn thawnchhâwn hmangin he thu hi ka’n khâr ang e.

“Tidamtu ka pan theih nân natna min pe a; rinna chakzia ka hriat theih nân rinhlelhna ruam min zawhtîr a. Thlamuantu ka hnaih theih nân thlabârin min siam a; malsâwmna ka thlâkhlelh theih nân ânchhe râpthlâkzia min kawhhmuh a. Felna hlutzia ka hriat theih nân sualna pawizia min temtîr a; lungâwina vân ka thlen theih nân lungâwi lohna khawvêlah min dah a. Chatuan ropuizia ka hriat theih nân ka damchhûng nêpzia min hmuhtîr a. Ka mamawh zawng zawng nei ta ila, Famkimna Pathian ka mamawh lovang..”

Note: Ka tana a thu hnuhnung hi a hnuah Pu Vanneihtluanga kamchhuak a ni tih ka hre leh hnuhnawh. He thu hi a chhûngte phalna leh amah ngeiin min chah angin ka ziak a, amah hriatreng nân ka hlân a ni.

10 March 2011

February Fiamthu

1. Taxi driver pakhat pawh hi a pute'n an bàn a, a thiante'n, “Taxi i khalh tawh lo em ni?” an tia, ani chuan, “Ka pute'n ka duh lo chung chungin min bàn alawm le,” zu ti nuah nuah a.

2. Ka thianpa bialnu hi a changkang teuh ve asin, an inbia a, "Thleng ka'n sil lawk ang a, ka sil zawhah kan inbe-text leh dawn nia," zu ti a!

3. Pa pakhat tawngkam thiam lo pawh hi a fapa a thi a. Miin ralna pawisa an pe dawn a. "A ngai lo, hetiang beisei vanga thil ti pawh kan ni lo," a ti vel.

4. Nu pakhat pawh khan a fapa kha a'n chhuang mai mai khawp a. A thiante hnenah, "Mama hi chu mi inzirmi tak a ni, thla thum lek handiman-ah a tang dêk dêk a, a horn a'n hre nghal pang-ah!" zu ti ham ham!

5. An inkhawm boruak kha a hot thei mai mai. Chairman khan, "Tunah Bible chang hit deuh ka'n chhiar ang e," a ti vel. 


6. Bus accident pawh kha an accident-na kha a sang awm asin. An tlakthlak lai khan passenger leh conductor-te khan a driver an hauthla mawlh mawlh.

7. Khawvel bike intlansiaka corner la-ulh ber pawh kha a tukah a nu'n, "Mama, heti em em hian a ni maw i lak-ulh thiam a?" tih pahin a vuiliam.

8. Tlangval pakhat pawh kha, khawhar lenpuinaah nula hmeltha deuh khan thingpui a rawn sem a, a sem kân si, a ban laklawh kutzungchalin a lo tin uai tawh si, a zak tihngaihna hre hek lo chuan, "Theng..theng, ka kap fuh che," a ti vel!

9. "Thenawmpa, eng vangin nge in chhunga in nu a zai apiang hian pawnah i chhuah daih zel a?"
"Thenawm khawvengin ka sawisa emaw an ti ang tih ka hlau a..!"

10. Boxing an khelh dawnah a tawngtai ve a, taksa chêtna a la chang zui!

Note: Misual.com lama February Fiamthu nen a hrang hlak a ni.

03 March 2011

Khawnge khawngaihtu?

Pari chu nulât hre ve tan, kum 16 mi vêl a ni a, nula tawngtam lêm lo leh mi pawisawi lêm lo a ni. A hmêl a tha lêm lo va, a nungchang a chhe lêm lo bawk. Nau hmeichhia pakhat, Kimi a nei a, ani phei chuan Bawihi ti hlîrin a koh thîn nghe nghe a. A nau hi kum 6 mi lek a ni a, a naute pahnih dang erawh chuan naupang të an nih laiin a boralsan tawh a ni.

An chhûngkua hi khawchhak lam atanga lo chhuk an nih avângin an chênna, an khua anga an lo chhâl ngeiah chuan hmusit an tâwk nasa  hle a, ‘Paihte râltlân’ tih hi an tawngkam hriat khât loh pâwl tak a ni. A nu hi nu hrisèl tawh lo tak mai niin hna hram pawh a thawk thei tawh lovin thlai hmun a siam a, chumi enkawl chu a nitin hna leh tih theih tâwk a ni. A pa, kum upat avânga lu-a kelsam to vo tawh mai lo neiin an chhûngkua a châwm tâwk tâwk a ni.


An chhûngkaw khawsak a harsat êm avângin Pari chuan pâwl 5 thleng bâk lehkha a zir thei lo va, a nau Kimi erawh chuan pâwl khat a zir ve mêk thung. Lo lama a tûl hle chungin ina hmeichhe hna zawng zawng chu a kuta awm a ni a, a nau sikul kal hruai ngai bawk nen an chhûngkaw engkima engkim a ni hawt e.

Inrinni vawikhat chu Pari chu thawmhnaw suin tuikhurah a awm mêk a. A nau neihchhun, Kimi chu a thiante nen an in kawt leh a chhehvêlah an lo inkhualtelem mai mai a. A nu leh pa chu an hna ve ve-ah an chhuak tawh a. An kawtah hian theiria kung lian tak a ding a, a kungah chuan khawivanrial a kai bawk a. Mahse, a kawlh lêm lo. Chumi hnuaiah chuan a nia, Pari Bawihtei leh a thiante chu an inkhualtelem ni. Chu chu an sikul kai loh ni-a an nilêng hun hman thin dân a ni a, thil thar a ni lo.

Pari chu a insu zo têp tawh, chawhnu lam dâr hnih vêlah chuan mangang taka naupang tap ri a hria a, a han ngaihthlâk chian chuan a nau Kimi âw chu hai rual a ni lo. A rang a rangin a han ngaihven a. A thil hmuh chuan a barakhaih kher mai!

A nau hmangaih em em chu lainatna tel miah lovin an kawt theiria kunga kai, khawvanrial chuan an lo vir mup mup a. Tlànchhiat ngaihna hre lovin mangang takin khuaiah pawh a zûk na ber pâwl, khawivanrial zûk chu a lo tuar tlawk tlawk chu niin!

Pari chuan mangang taka au chungin a han pan vat a, a thiante chuan an tlànchhiatsan vek a ni tih a han hmu nghâl a. A nau awmna a han thlen meuh chuan a bawihtei chu, a nau neihchhun chu tap pawh tap hleithei lo, din pawh ding ngîl hleithei lovin a lo ding tai a. A hmai a lo sen vek tawh a, a samah te chuan khuai nunrâwngte chuan bu an lo chhep a. Pari a han thlen veleh ani pawh chu an lo bâwr ve nghâl a. A au vawn vawn a, nâ a va ti tak em!

A nau chu a pawm lawk a, chhuk zâwngin khuai an thlâwk hleithei lo tih a hriat avângin thlang lamah a tlànthlâkpui ta chiam a. Mahse, an tlànna chin zêlah khuai rual chuan an vir thla mep mep zêl si. A mangang na ti lutuk chu, “Min chhan r'u.. Min chhan r'u..” tiin a tap hawm hawm a. Chhantu a hmuh loh avângin a tlànthla zêl a..

An kawmthlangte in zâwn a thlen chuan kawngka bul atangin, “Ka pu, khawngaih takin min chhan rawh. Ka pu, kawng min lo hawn rawh,” tiin a ngên lawm lawm a, mahse, in chhûng atang chuan tukverh leh kawngka khâr ri thuai thuai thâwm leh, “Thlang lamah tlànthla zêl rawh u..” tih bâk chhànna a dawng lo va, kawng hawntu tur a hmu lo.

A nau duhtak chu a kai a, a tlànthla zêl a, “A nâ, a nâ,” tiin a tap hawm hawm a. Râlkhat atangin a ngaihna hriat loh hmêl takin mi thenkhat chuan an lo en thlîr reng a. Tuman ke an pên lo, khawvanrial zûk nat zia an hriatchian vâng te pawh a ni mahna.

An thâwm a zawi tial tial a, minute 20 hnu vêlah chuan eng thâwm mah hriat tur a awm tawh lo. Pari-te unau chu engtin nge an awm tih pawh tuman an hre lo hek lo. A khât tâwka boruaka khuai thlâwk an hmuh mai loh chu, khawnge unau khawngaihthlâkte kha an awm?

Nakin tlai lam deuhvah chuan râlkhat atang lo thlîrtute chuan thlang lam pana hmanhmawh taka nu pakhat tlànthla hlawk hlawk an hmu a. A rawn lêt leh lama naute pakhat pawm chung leh tleirâwl pakhat puaa a rawn chho pawh an hmu bawk.

Zualko hmêl duhawm lo an hmuh avângin a nu hrisèl lo tak mai leh a pa tar tawh tak mai chu a hmanhmawh thei ang berin an lo haw a. In pawh lût hmasa lovin Samari mithate inah chuan an tlang nghâl a. A nu leh pate chuan an fa duhtakte pahnih, engmah hre lova khuma an lo mut chu an va hmu ta a.

An tawrh a va na em! Minute 10 vêl hnuah chuan Samari mitha chuan a nu leh pate hnênah thil awmzia a hriat ang ang chu a hrilh a -

“Ka vawkchaw la in ka thleng chuan khaw thlang lama hmeichhe tap ri hawm hawm leh ‘min chhan r'u’ tia au thâwm ka hria a, ka phur ka dah hnuin ka thâwm hriatna lam panin ka tlànthla nghâl a. Kawnga mi ka hmuhte chu thil awmzia ka zâwt a, anni chuan khuaiin Pari te unau a zûk thu min lo hrilh a. Thinrim taka hau mawlh mawlh chungin in hnai bera samkhuih ka la lawk a, ka tlànthla hlawk hlawk a. Hetih lai hian an thâwm ka hre tawh lo.

“Ka chhukthla zêl chu field bul kawr ka zu thleng a. Hmun khata tui lo tling pamah chuan Pari te unau lo tlu dûn chu ka zu hmu ta a ni. Kei chuan rang takin ka va pan hnai a, Pari chuan a nau chu a lo kuahbet tlat a. An unauvin tui ata ka la chhuak a, zawi të tëa, ‘A nâ, a nâ..’ tia Pari phun sep sep ri chuan min dêng na kher mai!

“Ka theih ang angin an sama khuai bet tlatte chu ka khuihthlâksak a, hetih lai hian khuaiin min zûk nge min zûk lo tih pawh ka hre lo. Tichuan, Pari hi ka pua a, Kimi pawm chungin kan in lam ka panpui a. Avil kan pe vat a, zu a tha an tih avângin zu kan zawng a, kan pe bawk a, an tha leh vat mai ang,” a ti a.

A nu lungchhia chuan engmah rëng a sawi thei lo. A pa mit atang chuan thinrimna leh lungngaihna thûk tak a hmuh theih bawk a. Nakin deuhvah chuan an zâwnchhuak a. Enkawl a awlsam zâwk nan tiin an in lama dah lovin an health worker-te inah an zâwn lût ta tawp a, anni’n theihtâwpin an lo enkawl a. Chumi zân chuan an khawchhûngah titi dang a lêng lo chiang teh e.

Zân dâr 9 vêl a ni tawh a, tlangvâl nula rîmte pawh an haw tan tawh a. Chutih lai chuan YMA Information Centre atang âw a lo chhuak a.

“Chhiat thawh thu kan han puang ang e. Nula Lalrampari, kum 16, Pu Zokhuma fanu chu zanin dâr 8 khân khuai zûk avângin a boral a, zaninah tlaivârpui a ni ang,” tih chu.

Nula leh tlangvâl, nu leh pate chuan khawhar in lam an pan zut zut a. Chu'ngho chuan Pari ruang bula a nu leh Pu Zokhuma lungngaihna vâwrtâwp tuara lo tap rawih rawih chu an zu hmu hlawm a. Hetih lai hian a naupang zâwk, Pari'n duat taka ‘Bawihi’ a tih thin, Kimi chu khaw MHIP President inah an enkawl mêk bawk a. A hringtute lungngaihna an va tithuahhnih tehlul em!

A tûk khua a lo vâr a. Mi zawng zawngin tûkthuan an ei lai mêkin Pari nu chuan an in leh MHIP President in an kârtawn zak zak a. A fanu ruang bula a awmin nikhaw hre lova a awm mêk, a fanu a mitthla a, a fanu engmah hre lo bula a awmin engtik lai maha a hmuh tawh ngai loh tur, a fanu ruang a mitthla lo thei si lo. A va harsa tehlul em!

Chaw ei kham hlim vêlah chuan YMA Information Centre atang bawk chuan âw a lo chhuak leh ta a.

“Chhiat thawh thu kan han puang ang e. Lalrinkimi, kum 6, Pu Zokhuma fanu chu nichin dâr 8 khân khuai zûk avângin a boral leh a, khawtlâng mipuite kan inhriattîr a ni e.”

A va mak zozai em!

Pari leh a nau hmangaih em em ruang chu kuang pakhata inkuah riala zalhin thlahliam an lo ni ta a ni. Engtin putar chak lo tak mai leh nu hrisel lo tak chu an khawsak chhunzawm tâk ang le?

A hnua an khaw tlangvâl pakhat thusawi chuan an khawtlâng titi a siam leh ta. “Khuai bu kha chhak lam atangin an vawm a nih kha. A vawmtu pawh ka hria, mahse, thihna rapthlâk tak a thlen avângin ka sawi lovang,” tih chu.