19 December 2012

Facebook Zirchianna


* Mihring 13-ah pakhat zelin facebook hi hmang ang an ni.
* USA-a internet hmang zingah 71.2 % chu facebook hmang thin an ni.
* Minute 20 chhungin link 1,000,000 share ang a ni.
* Minute 20 chhungin event 1,484,000 siam a ni.
* Minute 20 chhungin thlalak 1,323,000 tag a awm.

* Minute 20 chhungin status update hi 1,851,000 lai a tling.
* Minute 20 chhungin mi maktaduai 1.972-in friend request an accept.
* Minute 20 chhungin thlalak 2,716,000 upload a ni.
* Minute 20 chhungin message 2,716,000 thawnchhuah a ni.
* Minute 20 chhungin comment maktaduai 10.2 a awm hman.

* Minute 20 chhungin thiante wall-a post 1,587,000 a awm hman.
* Kum thar kar hmasa berah thlalak maktaduai 750 upload a ni thin.
* American thalaite 48% chuan facebook kaltlangin news an ngaihven thin.
* Kum 18-34 zinga 48% te hian an thawh phatin facebook an check nghal thin.
* Facebook hmangtu zawng zawng zinga a chanve (50%) chu nitin facebook-ah an lut thin.
* Chawhrualin mi pakhatin friend  130 zel nei ang an ni.


* Facebook khawih nan thla tin minute 700 billion hman thin a ni.
* Mi maktaduai 900 chu page, group leh event-ah an awm kawp.
* User pakhat hi page, group leh event 80 zelah awm ang a ni.
* Chawhrualin mi pakhat hian thlatin group/event/page 90 zel siam ang a ni.
* Mi tluklehdingawn 30 chuan thlatin link, news, blog posts, notes, photo albums, etc. share ziah ang a ni.

* Facebook-ah hian tawng hrang hrang 70 a hman theih.
* Facebook hmangtu 70% chu United States pawn lam mi an ni.
* Thawktu 3,00,000 chuang chu tawng hrang hrang lehlin lam buaipuitu an ni.
* Facebook hian ram 190 chuangah hmun a nei tawh.
* Facebook hmangtute hian nitin application maktaduai 20 install ang an ni.

* Facebook mobile user hi maktaduai 250 vel an awm mek.
* Al Pacino hmai hi Facebook homepage hmasa ber a ni.
* A tir lamah chuan facebook hi file in-share tawn nana hman a ni.
* 'Poke' hi hrilhfiahna tak tak a awm lo!
* Mark Zuckerburg hi Harvard Graduate angin a inchhal a, mahse, a graduate tak tak miah lo!

* Australian-te hian ram dang aiin facebook hi thlatin darkar 7 velin an hmang nasa zawk.
* Facebook hi khawvela website tlawh tam ber dawttu a ni a, Google hi tlawhtu tam ber a ni.
* Tuna facebook hlutna hi dollar tluklehdingawn 80 vel a ni tawh.
* Facebook hian advertisement leh an thil siamchhuah hrang hrang atangin sum an lalut bawk.
* Ram khatah chuan USA hi facebook user tamna ber a ni a, mi maktaduai 155-in an hmang a, chu chu facebook hmangtu zawng zawng zinga 23.6% a ni.

* Facebook fan page hi 16,000,000 a awm.
* Texas Hold’em Poker hi facebook page lar ber a ni mek a, fans maktaduai 67 chuang a nei mek.
* Facebook hi active takin mi maktaduai 650-in an hmang mek.
* Kum 2011 March thla khan nitin profile 20,000 vel paih a ni.
* Retrevo-in May 2010-a a zirchianna atanga a lan danin facebook lut thin nu leh pa 48% chu an fate nen facebook-ah an in-friend.

* Reppler-in a zirchianna facebook hmangtu 47% chuan an wall-ah tawngkam mawi lo tak tak hman an ching.
* YourTango-in 2011 January thlaa an zirchiannaah, facebook hmangtu 48% chuan an kawppui hluite profile an check ngun hle tih an hmuchhuak.
* Retrevo-in 2009 October thlaa zirchianna a neihah, kum 35 hnuai lam 36% chuan sex an hman zawhin an facebook account an check thin niin an sawi.
* American Academy of Matrimonial Lawyers-in a zirchiannah nupa inthen hmun 5-a thena hmun 1 chu facebook kaihhnawih a ni.
* Facebook addict hi US phychologists-te chuan Facebook Addiction Disorder (FAD) tiin an vuah a, hetiang natna (addict) hi khawvel pumah mi maktaduai 350 an awm!

* Ohio State University- mi, Aryn Karpinski leh a thianpa, Ohio Dominican University-a mi Adam Duberstein te'n kum 2009-a an zirchiannaah, social networking khawih thin college zirlai maktaduai 800 te chuan a khawih ngai lote aiin an zirlaiah an tichhe zawk tih an hmuchhuak.

15 December 2012

ZOFEST 2012 hmangin Tripura-ah

MZP huaihawt ZOFEST 2012 chu Tripura-a Darchawi khuaah neih zawh a ni ta a. Ni 11 leh ni 12-ah hman niin a nuamin a khamawm loh hle. ZOFEST hmang tur hian December ni 10 zing dar 7 velah Aizawl kan chhuahsan a, kalkawngah te kan tluan vak loh avangin zan dar 9 velah Darchawi chu kan thleng ta hram a.

ZOFEST CHU
A tukah ZOFEST neihna hmun tur hnungah sikul naupang exam an awm avang leh cuurent a awm loh avangin chawhnu atangin programme tan a ni a, a tir phat atangin a nuam em em a. Zaithiam hrang hrang te, thuziakmi mi langsar tak takte an awm bawk a. Zanah programme hlimawm tak hman a ni bawk a, zan dar 11-ah tìn mah ila a khamawm loh hle.

A tawp ni-ah pawh naupang exam an awm avang bawkin chawhnuah programme hi chawhnuah neih niin hemi ni ve thungah chuan seminar neih a ni a, Lalmuanpuia Punte, L. Keivom leh C. Chhuanvawra-te'n paper present-in thu pawimawh tak tak ngaihthlak a ni a. Zanah pawh hun hlimawm tak hman a ni leh a, Mizo chi peng hrang hrangte chu 'Insuihkhawm leh zai i rel ang u' ti-a inkaihkuaha lâmin ZOFEST kan hmang zo ta a ni.


ZOFEST-a ka kal hian hlawkna tam tak ka chhar phah a. A bikin programme ka awmna bika thusawi pahnih, L. Keivom leh Lalmuanpuia Punte te thusawi chu a hlawkthlak hle. (L. Keivom thusawi ka la rawn post ang - thla ka lakpui a, ka intithei hle!) Zohnahthlak chi peng hrang hrangte chuan anmahni tawng theuhvin ZOFEST lawmna thu an sawi a, anmahni lam theuh an entir bawk a, mit leh beng a tlai ngei mai. Chu'ng chipeng hrang hrangte tawng chu a zawng a zain hre vek kher lo mah ila, hriatthiam a mual mual chu a awm ve zel a, hei hian kan inunauzia leh chhulkhat kual kan nihzia a tilang chiang hle.

Chu'ng lam zingah chuan Ranglong lam hian ka ngaihtuahna a tithui khawp mai. An rimawi hman leh an lam dan leh incheina thlengin an awmna chheh vel hnam dangin a nghawng nasa hle tih a hriat a, ngaihtuahna a kal thui vawng vawng. Chutih laiin Paite lam pakhat, 'Buhtuh Lam' erawh a hmuhnawmin Mizo lo neih dan a tarlang chiang khawp mai. Buh an tuh lai te, an thlo lai te, an seng lai te, an vuak lai te, an deng lai te, la an kai lai te leh an puantah lai thlengin lam pakhatah an khung leng vek a; ka en ning thei thlawt lo! He lam hi Burma lam atanga lo chhuak niin an sawi.

Zaithiam hrang hrang an zai a — Lalpanliani, H. Vanlalhlana, Lawmi Khiangte, Vanlalruata leh Vuantea leh midang tam takin zaiin min awi reng a, Suna leh Tuarpuii te che vel chuan lawm a hlawh hle. He'ng zaithiamte hian hla hmangin inpumkhatna thu an hril a, chipeng pakhat aiawha thusawitu pakhat phei chuan Mizo tawngin, "Zai chauhvin i inpumkhat lovang u," tiin thiam leh thiam lovin a sawi hial a ni.

He ZOFEST kan hman atang hian Zofate'n inpumkhat kan duh tlànzia a lang chiang hle a, a tua te mai pawhin inpumkhat an duhzia an sawi theuh va. Inkaihkuaha unau, tawng hrang hmang si te han zaia han lamho dial dial chu a nuam a, a nawm rualin ngaihtuahna a kal thui duh kher asin! He ZOFEST hian Zofate inpumkhatnaah rahtha a chhuah a beiseiawm takzet.

DARCHAWI KHUA LEH DARLONG HI
Darchawi khua hi in 300 vel an ni a, mihring 2000 vel awmin Darlong an ni deuh vek a. Mizo tawng hmang thei lo an awm mang lo. Tin, hnam dang hmuh tur an tam lo khawp mai. Kohhran pali — Baptist, Presbyterian, UPC (NE) leh EFCI an awm a, Baptist hi an tam ber a, Presbyterian hi Mizoram Synod hnuaiah an awm. Zirna lamah Higher Secondary thleng a awm a; Shillong-ah te, Agartala-ah te college kal an tam hle a. An khua atangin Officer tam tak an chhuak tawh a ni.

Darchawi khua hi Unakoti district-a awm a ni a, Kanhmun atangin km 50 vela hla a ni a, Zampui atangin km 20 vel a ni awm e. A khaw bul lawk km 3 velah hian Kumarghat Railway Station a awm a, hei hi Silchar atanga intan a ni a, darkar 3 tlanin Agartala a thlen theih a. A awmna hmun hi a phai em em a, zanah phei chuan chhum a zìn nasat em avangin motor-a tlan a harsat phah thei hial a.

Lakhuihthei hi an chîng nasa a, thelret hi eizawn nan an hmang bawk. Chhungkaw tinin kuhva kung an nei fir fer a, an intodelh hle. Thil man a sang a, he'ng laia hmawmsawm cheng 1-a kan lei theih hi cheng 2-in kan lei. Thil uih lampang — Dangpuithu, nghathu etc. an ei nasa a; artui hi induhsak nana hmangin chaw ei apiang deuhthawin artui chhum kan min hmehtir deuh ziah a ni. Sa-ah chuan vawksa hi an ei nasa ber a, sangha pawh an ei nasa hle.

An thil chìna mak ve deuh mai chu, in chhunga an luh dawna chapal leh pheikhawk an phelh zel hi a ni. Chhuat hi fai em emin an dah a, an inlengte leh anmahni ngei ngei paw'n an pheikhawk leh chapal chu pawnah an dah mai thin.

Zuk leh hmuam, ruihtheihthilah an fakawm khawp mai. Naupang pakhat chu meizial a zûk ngai leh ngai loh kan zawt a, a zûk loh thuin min chhang a, a chhan kan han zawh leh chuan a kumin a la tlin loh thuin min chhang mai a ni. Tin, zu dawr pawh hnai të-ah a awm a. Mahse, an khawlaiah zu rui hmel hmuh tur a vâng khawp mai.

Power supply a tha hran lo khawp! Current awm that loh phei chuan an tui buaipuitu operator chuan tui a herh haw tha duh vak lo lehnghal a ni awm a. Tui a harsa khawp mai. Chuvang chu ni maw, chaw ei dawn hian no lian pakhatah kut silna tur dawhkanah an chhawp tawp mai a ni. Tin, chaw ei apiangin novah tui kan indaihin min chhawpsak ziah bawk.

An khawlai a tawp vak lo. Tuihawk luankawr tha tak an nei a, kawngpui sir tawn tawnah cement-in an siam thlap a, kawngpuiah tuihawkin hmun a chan a beiseiawm loh! An khawsak hi a changkang reuh khawp mai a, TV pawh in tin deuhthawah an hûng fir fer a, DTH an hmang mai a ni.

Nupui pasal neih lamah hian hnam dang an nei vak lo. An chhehvela Tuikuk awmte nen hian an inneih pawlh a, ngaihzawngah pawh Tuikuk nula ngaizawng an tam khawp mai. Amaherawhchu, he'ng nupui atana Tuikuk an neihte hi Kristian vek an ni thung. Hnam dang hual vel kara an awm chunga khutianga a hlanga an awm thei hi an fakawm khawp mai. Entawntlak tak an ni.

Darchawi khua hi Darlong khawpui tiin an inchhal a, Darlong tamna ber khua a ni. Mak tak maiin Darlong-ah khuan Pachuau te, Chhangte te, Hnamte leh chi dang dang an awm tlat! Chuvangin, Darlong hi Lusei ang chi deuh a nih hmel. Darlong hnam hrim hrim hi mi 9000 velah an inchhal a, Darlong khua hi Tripura-ah khaw 22 a awm a, Tripura hmar lamah an chêng ber. Tripura-ah khuan Pu BK Hrangkhawl MLA an nei ngat mai.

Darchawi khuaa an awm hma hian Langkaih lui piah lama Saidara khuaah an awm thin a, chutah chuan kristian an lo nih hnuah tihduhdah niin an lal chuan kristian-te chu an awm ve a phal lo va. Langkaih piah daiha awm tura hnawtchhuakin hmun hrang hrangah an awm darh a, kum 1919 khan tuna an awmna, Darchawi khuaah an awmkhawm tan a. Kum 1923-ah kristian hmasa ber Ngulkhuma chuan Pastor Zatuaha kutah baptisma a chang a, tun thlenga nung takin an la kal chho ta zel a ni.

11 November 2012

Nature leh Kei

Ka thuziak pakhat ka publish ngam si lo va, blog update ngei ka duh bawk sia, thlalak tenghneng të të, edit loh hi vawm bei leh thlawp thlawp mai teh ang.

East Lungdar-a Martarte thlan a nia, ni zungin a rawn chhun sút mai.
Thla la thiam deuh lak a tan a awhawm khawp mai.
Chhimbal - hei pawh thla la thiam deuh lak atan a awhawm.
A lo kal leh hun hi a hla vak tawh lo.
Ni tla tur a nia, mawi dangdai riau.

East Lungdar tlanga Lalruni Tui an tih kha a ni.


Zing khawvar dawn thla êng hi nalh tak a ni!

Kawl a êng tan, khua hmuh a nuam kher mai.

03 November 2012

Comedian Search 2012-ah Lalnunsanga a thiam ta ber!

2.11.2012: LPS Comedian Search 2012 chu zanin hian zawh fel a ni a, Lalnunsanga, Ramhlun North chu fiamthu thiam bera thlan a ni.

Final hi Ignite Studio-ah neih a ni a, LPS 1 atangin live-a pek chhuah a ni a. Top 5-a tling mi parukte chuan final 2nd leg khelin minute 5 theuh fiamthu an inthawhsiak bakah, nikum lama an lo tih tawh angin elocution a awm bawk a; 1st leg intihsiakna leh 2nd leg intihsiakna bakah SMS vote an hmuhte chu belhkhawmin, Lalnunsanga, Ramhlun North, Aizawl chu pakhatna atana thlan a ni a, Lalduhawma, Aizawl Dinthar Veng chu pahnihna niin A. Lalhlimmawia, Thingkah chu pathumna a ni.

L-R: H. Malsawmtluanga, Lalduhawma, Lalnunsanga, A. Lalhlimmawia, Lalhmingmawia, Laljoela

INTIHSIAKNA CHU!
An tih hmasak dan tur hi an pawt a; H. Malsawmtluanga, Serchhip Sailiam chu rawn ding chhuak hmasa berin a rawn chetha pangngai hle a. 1st leg ang bawkin a invawrh sang lutuk lo va, a tlahniam hek lo. Ani hian sakhaw lam hawi fiamthu a rawn thawh nasa a, elocution-ah a titha lutuk lo bawk nen, chu chuan a dinhmun a phet hniam deuh niin a hriat deuh. A pahnihnaah Lalduhawma, Dinthar Veng chu rawn chhuak velehin ani hian fiamthu a rawn thawh chawhchawrawih hle a. Political jokes kan tih te, zahmawh rawngkai anga ngaih theih chiah si loh a thim deuh te, zirna fiamthu kan tih te, Mizo fiamthu khawvela mikhual lo tak cowboy fiamthute a rawn thawh a, 1st leg-a a tihthat leh SMS vote a hmuh thatna hian pahnihna dinhmunah a rawn hlãngkai a ni.

Pakhatna ni ta, Lalnunsanga, Ramhlun North chu rawn ding chhuak ve lehin, ani hian 1st leg-a a chet that loh a rawn hliahkhuh hneh rem rem hle a, a fiamthu-ah hian zu fiamthu kan tih mai te, Mizopa fiamthu kan tih mai te a rawn tam a; mi tam tak fiamthua awm ngai lo – chakai leh savawm te a rawn sawi ri nawk a. Elocution-ah a rawn chetha em em a, hei hian a thiante chungah a rawn vawrh ta a ni. Mipui tan rawn, laljoela chu rawn chhuak ve lehin, a dan pangngaiin political jokes a rawn nei leh a, sakhaw fiamthu te, thalai lawm chi fiamthu te, zirna fiamthu te rawn thawh teuh mah se, 1st leg a pha lo niin a hriat a, a entawn hian a dinhmun a tihniam hle niin a ngaih theih bawk a. SMS vote hmu hnem ber dawt ni mah se, chu chuan a chhan thei ta lo a ni ber.

Kumin Comedian Search-a a naupang pawl, A. Lalhlimmawia chuan fiamthu a rawn thawh ve leh a. A leili a tha zar zar leh pek hle. Fiamthu lar tawh sa a rawn thawh nual a, mahse, mipui nuih tiza thei tur khawpin a rawn sawi thiam thung a. Elocution lamah a lo tichhe zawk zawk lo bawk nen, SMS vote-a a hmu sang ber a lo ni bawk nen, pathumnaah a rawn inbattang thei ta hram niin a ngaih theih a. A hnuhnung bera Lalhmingmawia a rawn chhuak ve leh a. Ani hian a dan pangngai têin fiamthu a rawn sawi leh malh malh a, fiamthu tharlam tha tak tak a rawn thawhte chuan judge-te tilawm hle mah se, a tawng hi a zawih avangin a fiamthu hi a nih tur ang a ni pha ta thin lo va. SMS vote-ah a hmu chhe ber a ni bawk nen, elocution lamah pangngai viau mah se, a vanduai pawlah a tang ta a ni.

RESULT PUAN HMA CHANCHIN
Intihsiakna neih hnu, result puan hman hian programme hlimawm tak tak neih a ni a. Hei programme hi Catherine Lalhruaitluangi, Comedian Search Chief Organiser, H. Rotluanga tunu (a u fanu) chuan Mapuia hla phuah hmangin a rawn hawng a, a zai thiamin a zai tha kher mai. Chumi hnuah kum 2011 Comedian Search-a pathumna, T. Vanlalmalsawmpeka chuan fiamthu a rawn thawh leh a, beisei a pha lo. Ani hi an zai la dam chiang lo a ni a, kal tha thei lo chung chunga fiamthu rawn thawh lui a ni a, a fakawm hle. 1st leg lama a zai kan lo ngaihthlak tawh, St. Joseph School zirlai, Kanan Ramchullovi chu rawn chhuakin ani hian thiam takin hla a rawn sa leh a, a thiante’n an rawn pui leh bawk a, an inbuatsaihna a thatzia a lang chiang hle. Sipai tê chi, kum hmasa lama pahnihna lo ni tawh, C. Lalramlawma chu rawn chhuak ve lehin, sipai thuamin a rawn inthuam a, silai lem a rawn keng chhuak bawk a, mipui lawm a hlawh hle. Mahni rawn insawisa chhovin entute a chawk hlim a, C. Lalramlawma diktak min hmuhtir leh a ni.

Zaithiam chhuak thar leh lar thar, Priscilla L. Fanai chu rawn chhuak ve lehin ani hian hla nalh leh dangdai tak a rawn sa a, a style hian mi a hîp riau va, a changkang khawp mai. Nikum lama Comedian Search nomawi lo hawntu, Lalhmangaihzuala (Mastea) chu rawn chhuak ve lehin fiamthu tha tak tak a rawn sawi leh par par a, mipui a tihlim hle leh pek a, fiamthu a thiamzia a lang chiang e. Tun lai zaithiam lar em em mai, Rebecca Lallawmsangi chu a aw mawi no nalh tak a rawn thlawh leh hlarh hlarh a, a che vel hmuh a nuamin a tang em em a, a zai tha hle bawk a, entute lawm a hlawh hle. A tawp berah Mizo fiamthu khawvela hming dai tawh ngai lo tur, Roluah a rawn chhuak ve leh a. A tihdan ngai têin fiamthu chu harsa tih hmel takin a rawn sawi leh chawt chawt a; a tawp a rawn khar tha a, mipui a tihlimin mi bîk a nihna a rawn tilang chiang hle a ni. Tichuan, result puan a ni ta.

LAWMMAN HI
A buatsaihtute lam atangin lawmman hi pakhatnain cheng 50000, Certificate leh trophy mawi tak a dawng a, pahnihnain cheng 30000, Certificate leh trophy; pathumnain cheng 20000, Certificate leh trophy a dawng bawk. Trophy hi Rb. H. General Enterprise te rawn tum a ni; tin, top 3 tling ta lote hian cheng 5000 leh Certificate an dawng theuh bawk. Top 3-te hian LG D-3 Business Enterprise atangin Exide Chloride Inverter an dawng a; top 5-te hian Sony Exclusive Showroom atangin Sony DVD Player; Rb. H. General Enterprise atangin mobile phone; Manta Bazar atangin tuilum ip current hmang chi an dawng theuh bawk. Top 5 lut ta lote hian cheng 2000 theuh an dawng bawk a ni. He’ng lo pawh mipui lam atangin contestant-te hian thilpek tha tak tak an dawng bawk a ni.

A TIHLAWHTLINGTUTE
LPS Comedian Search 2012 hi KIDS’ DEN, Pre-School and Day Care-in a sponsor a ni a, anni hi Chaltlang-a awm an ni. Sponsor-tu dang leh te chu – Manta Bazar, Saron Veng; D-3 Business Enterprise, Ramhlun North; Highland Chevrolet, Chanmari & Zemabawk; National Rural Health Mission (NRHM) leh DRDA, Aizawl te an ni a. Sunflower, Chanmari; KL Offset, Tuikhuahtlang, Cell Care, Bazar Bungkawn leh SSA Mission, Mizoram te’n an sponsor bawk.

Intihsiakna neih chhung zawngin host, judge leh contestant te chu Marovi Beauty Parlour, Mission Veng te’n an chei char char a; Diva Fashion * Bridals, Lalbuaia Shopping Complex te’n host-te silhfen hak tur an thuisak ziah bawk.

INTERNET LAMAH
LPS Comedian Search kum 4 neih tawhah internet lamah live-a pek chhuah a la ni ngai lo va. Kuminah live-a khawvel hmun zau zawka an lo en theihna turin Mizo Fiamthu chuan theihtawp a chhuah a, an sawmna leh ngenna chu Digimalt (inkhel.com) chuan tihhlawhtlinsakin, ani zarah liau liau khawvel hmun zau zawkah live-a en theih a lo ni ta a. Comedian Search Organising Committee leh Mizo Fiamthu chuan lawmthu a sawi tak meuh meuh a ni.

HMACHHAWP
Kids Comedian Search hi nu leh pate ngenna a nasat avangin December thlaah neih tum a ni a, hei hi a theih leh theih loh tur erawh chu tih chian a la ni thei lo thung. Tin, kum thar lamah Comedian Search hi buatsaih leh ngei tum a ni a, fiamthu thiam tak takte chu tun atanga lo intuaihriam turin a buatsaihtu, H. Rotluanga (Mapuia) chuan a sawm a ni.

31 October 2012

MS-i


Ka hnathawh leh ka hnathawhna hmunin a zir vang ni maw, kan office-ah hian inlêng neuh neuh rawn lêng lût hi kan nei thei hle a, chu’ng zingah chuan kutdawh pawh an bâng lo. Sawrkar office a nih lo avangin han inkhap theih a ni chiah lo va, ṭanpui beiseia kutdawh lo lutte erawh chu kutbengin kan chhuahtir ngai lo thung.

Ni khat chu office-a chhun thingpui ina ka ṭhut vang vang lai chuan hmeichhia kum 28 mi vel hi a rawn lut a, a hmel a chhe vak lo va, a nulian zeih zawih hle. Mahse, a pawr deuh pheng a, a thawmhnaw inbel pawhin nitin tui a hmu lo tih a hriat theih mai a, a hmel han en mai chuan khawngaih thla a la deuh nain chhe lo ena lo en vawng vawng a awl khawp mai.

Ka ṭhutna lam a la rawn pan ta deuh deuh va, chhe lo ka tih ang bawkin chhe lo min ti ve em ni chu aw ka ti hman a, ka bula chair ruakah chuan a \hu a; a zahzum hmel hle a. Chutih lai chuan patling pakhat nau pua hi a rawn lut a, “Lo chhuak rawh, ‘ngati nge khatah i lo awm leh hman a?” a rawn ti nghal bawng bawng a. Nula chu a ṭhut luih tlat avangin chupa chuan a rawn pawt a. “Lo chhuak rawh ka ti a ni lo’m ni? I haw ang,” a han ti a.



“Lo va haw rawh, hei hi thil hrilh duh ka nei,” a tih tak tlat avangin chupa pawh chu a chhuak ve leh mai bawk a.

Ka chhang ei lai chuan a en tâk dauh dauh avangin nuam ka ti chiah lo va, thingpui leh chow plate khat ka chahsak a, a rawn thlen hnu chuan tui tih hmel takin a ei ta bawrh bawrh a A ei zawh chuan a hmui a hru fai a, thingpui a in leh nghal chat a. Thingpui in pah chuan, “Ka tana Pathian vantirhkoh i nih ka va ring em!” a ti a, a thingpui in lai pawh chu a tlâk nghal a.

Ka khawngaih mi tak a nih avangin han rinhlelhna em em pawh ka nei lo va, ka nui mai a. “Mi hawihhawm tak i nih dawn hi,” a ti leh sap a. Kei chuan, “Hawihhawm ti-a sawi ka ngai lo; mahse, engtin nge mite chunga ṭhat ka chhuah theih ang, tih erawh ka ngaihtuah ve fo mai,” ti ringawtin ka lo chhang a.

Ani chuan, “Ka pu, ka chungah ngei hian ṭhat i chhuah thei. Sum leh pai lamah i hnen aṭangin engmah ka beisei lo va, mahse, ka chanchin hi ka hrilh che ang a, ka thih hma ngei hian Zoram mipuite hriatah min puansak la ka duh a ni,” a han ti dap dap a. Amah ngaichangin ka ngawi reng a.

“Kei hi khawvela nun ning ber ka ni hial ang. Khawvel hian mihringte a bum ṭhin a, hmun nuam leh lei vanram anga kan ngaihna hmunte pawh chatuan hremhmun tluk zeta hmun ṭihbaiawm leh rapthlak  a lo ni fo si. Chu’ng hmunah chuan nun khawchhuahna beiseiin ka beisei hmun ka pan a, manganna ruamah ka tlu lut ta a nih hi.” a han ti a.

Kei chuan, “Ka pi, khawi hmuna chêng nge i nih? Chhungte i la nei em?” tiin ka zawt a. Tukverh aṭangin pawn lam a en vang vang a, “Nichina lo lut kha ka pasal a ni a, a nau rawn puak kha kan fapa neihchhun a ni; kum 2 a la tling lo. Mi pangngai hmuhin min lo hmu ang e,” a hawi hrek hrek a; “KS ka nih hi!”

Mak ka ti ngang mai. “E he! I hmel leh pian han en chuan awih a harsa hle mai. I chanchin chu min hrilh ta che,” ka ti nghal vat a.

A hawi kual zak zak a, ka hrethiam mai a; office aṭangin ka chhuahpui a, restaurant pakhatah ka luhpui a, a kil fianrial deuh lai chu ka chuh a, inhmatawnin kan ṭhu a. Eitur kan chah hnuin a chanchin chu a sawi ta a.

Thingtláng khaw lian vak lovah khawvel hrehawm chhim turin ka piang a. Chutih lai chuan chu nausen pawisawi lo leh rilru thianghlim tak, ngo leh chum leh hmêl\ha tak ka ni a, hetiang hian KS ka ni ang tih tuman an ring pha hauh lo.

Ka nu leh pate’n fanu an awh em em laia piang ka nih avangin ka hmingah Malsawmdawngi an vuah a, MSi tiin min ko ṭhin. Kan unauvah chuan a upa ber dawt ka ni a, kan upa ber chuan kum 3 mi ka nih laiin min boralsan tawh a; kum 8 ka tlin meuh chuan chhang 2 ka nei leh tawh a. Chhungkua hlim taka kan khawsak mek lai chuan ka nu leh pate chuan min boralsan thuai a; keimahni unau thum maia han khawsak theih chi ziazang a nih loh avangin kan khuaa chhungte kan neih ve chhun, ka nite bulah kan chêng a. Ka naute zawng zawng enkawl chu ka hna a nih tak avangin ka hah thei hle.

Ka nu leh pate an awm tawh bawk si lo, chhungte dang kan nei bawk si lo; ka nite chuan an rila rah ni lo ta na na na chu min en dan a hrang hret hret a, a lo rei deuh hnu phei chuan kan unauvin min tiduhdah telh telh a, chaw ei tur ṭha pawh kan nei mang lo. Zingah te hian chaw ṭhing hi an thukru a, hnathawk turin kan unauvin min chhuahsan a. An fate hmun danga an awm vek avangin keimahni unau chauhvin in kan nghak a, kan ṭhenawma awm, kan chanchin hriate chuan chhunah chaw min eitir ṭhin.

Kum 15 mi ka nih chuan lo lamah nitin hnathawk turin ka chhuak a, ka naute pahnih chuan anmahniin in an lo nghak mai ṭhin a. Tlaiah hah takin ka hnathawk hi ka haw a, in ka thlen veleh ka naute pahnih chuan rilṭama ṭap chungin eitur ka hawn leh hawn loh min zawt ṭhin. Keimaha ka haw chang chuan kawng lakah thei ei tur neuh neuh hi ka lo haw a, a rukin fanghma te ka hawn a, ka nite hriat lohvin ka naute ka eitir ṭhin. Kan chaw ei zat tur hi ka nu hian a bithliah thlap thlap a, kan rilṭam leh chauh deuh chang pawhin kan duh zat kan ei thei ngai lo.

Hetiang hian hrehawm ngawih ngawihin hun hmang ṭhin mah ila, ka naupan tët aṭanga ka nu min zirtirna angin Pathian ka hnaih hram hram a, ka harsatna leh manganna ka thlen ṭhin. Ka duh hun hunah ka inkhawm thei lo va, inkhawm thawmhnaw lah ka nei na hek lo. Ka ni chuan ṭhian ka kawm a phal lo va, len a phal lo va, sikul ka kal a phal lo va, ka inkhawm a phak hek lo. Ka nu leh pate dam laia pawl 4 thleng ka zir kha ka chhunzawm leh ta lo reng reng a ni.

Ka ni chuan inleng kan neih laiin min duat thei em em a, an awm loh veleh ṭawngkam chhe tinrengin min hau a, min vua a, rilru nâin ka ṭap zawih zawih ṭhin. Ka naute lah chuan engmah an la hrethiam ve tak tak si lo. Hmêlchhia ti-a sawi tur ka ni lo va, naupang të mah ni ila, inlêng ka nei ṭhîn a. Inlêng ka neih lai te hian ka ni  chuan min hau chiam ṭhîn a, ka zak thei lutuk. Pângngai taka nun te hi ka châk ve ṭhîn a, mahse, chu chu ka tân vâna rah ang a ni si.

Ka ni chuan zan dar 10 rik dawnah te min insuktir ṭhin a, thlasik leh nipui pawh ni se, a lem chuang lo. Ka insuk zawha ka nite an muthilh vek tawh hnuah biakinah ka kal a, ka ṭawngṭai ṭhin a, kei leh ka naute pahnih tan ka ṭawngṭai tlaivar hial ṭhin. Zing khawvar hmain ka haw a, mut hun pawh ka nei mang ngai lo. Ka ni chuan zingkarah min kaitho va, chhunah lovah ka feh a, zanah a ngai të bawkin hun ka hmang ṭhin.

Hunte a rawn inher liam zêl a, kei pawh nulaa chhiar theih ka ni tawh a, ka naute pahnih pawh a rualawt tawk lekin an fing ve tawh a, ka nun a hahthlak ta telh telh mai. Ka ni chuan ngaihzawng ka neih a remti lo bur a, ka inleng neih laia min hauh ṭhin avangin tumah an rawn leng chhunzawm duh tawh ngai lo. Fahrah kan nih avangin ka naute pahnih chuan an khawlai lennaah hmuhsit endawng tinreng an tuar a, kei ve mai hnenah an rawn thlen ṭhin; a rukin ka ṭap fo. Ka mittui min hruk huksal ṭhintu an awm tawh si lo.

Chu’ng hun lai chuan nula mâwl ve mai ka ni. Aizawl hi an sawi chauh ka hria a, chu hmun chu hla taka hmun nuam tak angah ka ngai ṭhin a, kal pawh ka châk ve ṭhin hle a. Chuta kan unauva kan awm theih chuan hetianga kan retheihna zawng zawng hi bo vek turah ka ngai hmak a, hlim taka kan khawsak theihna hmun awmchhun tur ni-ah ka ngai bawk a; mahse, chu hmun thleng tur chuan kawng a awm si lo.

Aizawl khua chu ka mumang chenin ka lo hmu a. Ka hmuh apiangin vanram tluk deuhthawa hmun nuam leh hlimawm, a mi chêngte pawh inlungrual em em angin ka lo hmu ṭhin a, chu’ngte chuan ka Aizawl hmuh leh kal châkna a tizual telh telh a. Hun remchang a awm hunah kal ka tum rân a, kum hnih kum thum hnathawka ka awm hnuah ka naute pawh hruai ka tum nghe nghe bawk a.

Vanneihthlak takin (kan ti dawn nge, vanduaithlak takin) kan khuaah Aizawl lam aṭanga thawmhnaw zuar hi an lo kal hlauh mai a. Kan inah pawh chuan thawmhnaw an lo zuar a, ka nite hriat lohvin Aizawl chanchin ka zawt a, anni pawh chuan hmun nuam tak, inchhawng sang tak tak leh motor nalh tak tak awmna hmun a nih thu min hrilh a. A han sawi an han sawi chu, a tawpah chuan, “Kal thei dawn ta ila min hruai thei ang em?” ka ti ta chawt a.

Anni chuan, “Kal man i neih phawt chuan hruai thei tehreng mai,” tiin min chhang a. Ka phur ta em em a, mahse, ka ni-in a phal dawn si lo va. Tihdan ka ngaihtuah a, “Kan khuaah in la châm rei dawn em? In châm rei dawn chuan kalna man tur ka lo inkhawl ang a, engzat nge sen ngai ang?” tiin ka zawt leh a.

Anni chuan, “Tun thla chu kan la châm dawn a, i inkhawl ngah hman lutuk ang. Kal man pawh cheng 300 chauh alawm,” an ti a. Ka phur sauh va. Kan unau chanchin zawng zawng leh Aizawl-a ka kal duhna chhan ka hrilh bawk a, chumi hnuah, “A nih chuan a lo berah cheng 500 vel tak a ngai ang, hnathawh tur i zawnna senso nen,” an ti a, tam deuh mah se, pawi ka ti chuang lo.

Tichuan, a tukah chuan ka ni hriat lohvin ka thing phurh sa chu tlem ka hralh a, nitin tlem tlemin ka hralh a, thil zuar ho haw dawnah chuan cheng 500 chu ka khawl ngah ve ta hram a. Mahse, ka buai leh ta..! Engtin nge ka naute ka kalsan theih ang? Engtin nge ka ni hriat lohvin ka kal theih ang le?

Ka rilru a hah ta khawp mai a. Mahse, ka kal châkna leh duhna chuan mi hneh thlu ngang mai si. Ka kal ang a, kum hnih ka awm hnuah pawisa pawh ka khawl ve thei ang a, ka naute ka hruai ang a, hlim takin ka nite tel lovin kan awm mai dawn a ni, tite’n ka inngaihtuah a. An phal dawn loh avangin ka kal tum thu pawh ka ni leh ka naute ka hrilh duh lo va. Tichuan, kal kan tum ni-ah chuan zing karah thing phur tur angin ka chhuak a, ka nite chhuah fel vek hnuah inah ka haw a, ka naute pahnih ka ṭawngṭaisak a, ka thawmhnaw tlemte chu bag-ah ka khung sawk sawk a, a rukin ka chhuak a. Kan khua chu kan chhuahsan ta a.

Ka thla a muang ta takzet. Kawng tluanin ka rui a, ka muhil bawrh bawrh a. Zan tin deuhthawa ka lo mangphan ṭhin, Aizawl chu zanah kan thleng ta hram a. Ka rin ang ngei ngeiin motor a lo tam hle a, inchhawng sang tak tak a lo ding ngir khup a, electric êng a de chuai bawk a, hmun nuam tak ka thleng ta, ka ti rilru a. Mahse, ka chuanpuite kha an lo awm tawh lo, ka muthilh hlan khan an lo chhuk a, ka bag neihchhun la-in an lo kalbo hman tawh a nih chu! Ka nunah buaina ata buai lehzualna a inṭan ta tak tak ta!

Ka mangang ta takzet. Ka mangphan ṭhin khua chu ka rin ang a lo ni ta hauh lo mai. Kawngah te chuan chak tak takin motor a tlan vuk vuk a, kawng sirah nula leh tlangval ṭhenkhat chu nalh tak takin an vei suau suau a, chu’ng zingah min puitu tur an awm lo. Mi tam tak awmnaah mal takin ka awm mek a ni si. Ka thawmhnaw zawng zawng a bo va, engmah neih ka nei ta lo. Khawnge tlaivar deuhthawa ka biak ṭhin ka Pa kha?!

Mittui tla zawih zawih chungin kawngsira step-ah chuan a ṭhu ta hnawk a. Ka rilruin ka ṭawngṭai reng a. Chutia lungngai leh mangang taka ka ṭhut lai chuan, “Bawihi, engati nge i tah tâk?” tih thu ka hria a. Ka han hawi chhuak a, ka hmaa tlangval lian thelh thawlh tak pahnih lo ding reng chu ka hmu ta a. Ka lungchhiat a rawn zual a, ka mittui a dir zung zung a.

Pakhat zâwk chuan, “Khatia i ṭah ringawt chuan i harsatna kan hre thei nang. Harsatna i neih chuan min hrilh la, kan pui thei che a nih phawt chuan puih che kan inhuam reng a nia,” a rawn ti leh a. An hmel ka han en chiang leh a, an incheina leh ṭawngkam aṭangin mi sual an nih ka ring ta lo va. Ka chanchin leh ka thil tawn zawng zawng chu ka hrilh ta vek a.

Pakhat zawk chuan min hnêm a, “Lungngai reng reng suh, min zui haw dâwn nia Ka nu’n i awm dan tur chu a ngaihtuahpui thei vek ang che. Chaw pawh i la ei awm si lo va, i kal nghal ang u,” a ti a. Duhthlan tur dang ka nei tawh chuang lo va, Samari miṭha tawng ang hrima inngaiin an pahnih chuan ka zui ta chawt a.

Taxi-in kan chuang a, ka taxi vawi khat chuanna a ni. Kan tlan kan tlan hnu chuan veng kilkhawr deuhva in pakhat kawt kan thleng a, kan chhuk a. Kan luh tumna in chu a lo inkalh bam a. Tlangval pakhat zawk chuan, “Ka nu chu a lo la haw lo a nih hi. Chahbi spare ka kawl tho va, a pawi lo ve,” a ti sawk sawk a. Kawngka chu a hawng a, kan lut ta a.

Kawngka hawngtu zawk chuan ṭhutna tur chu min kawhhmuh sawk sawk a. A hmel a ṭhain fel ka ti khawp mai a, mi zakzum tak ka nih avangin lawm viau mah ila, lawmthu ka sawi ṭha ngam lo va. “Tikhan ṭhutthlengah lo mu la, i eitur kan va siam ang e,” a ti a, choka lamah an pahnih chuan an lut ta daih a. Minute 10 hnuah chuan pakhat zawk chu a rawn lut a, thei tui a rawn keng a, “Kha, hei hi i ei tur kan siam chhungin lo in la, lo muhil hahdam rawh, kan siam peih hunah kan lo kaitho mai ang che,” a ti a, thei tui chu min pe a, ka lo la ve mai a, choka lamah a lut leh ta a.

A thei tui min pek chu ka in khawlh khawlh a. Ka vawi khat inna tho a ni. Ka luak a chhuah deuh avangin bur chanve chauh ka in a, ka in aṭanga rei lo te hnuah chuan ka lu a rawn hai chiai chiai a, ka taksa a zawi ta vek a. Rilru fim kar chungin ṭhutthlengseiah ka let ta reng mai a.

Tlangval pahnihte chu nakinah chuan an lo lut a, pakhat zawk chuan mut pindan lamah min pawm lut nawlh a, khumah min nghat a. An thil tum ka hrethiam vat a, au chhuak turin thahrui ka nei lo va, ṭang turin chakna ka nei hek lo. Ka thawmhnaw hakte chu an hlip a, ka taksa a zawi tlat avangin rilru na tak chungin — sikul naupang, zirtirtuin awm tura a tih ang anga a awm ang mai hian an tih ang angin ka awm a, darkar khat hnuah chuan an duhtawk ta. Mihring ka tling ta lo!


Tumah dang rawn lut tur an awm lo va, a in awmna hmun a fianrial avangin a reh tlawk tlawk mai si. Ka mittui a tla zawih zawih a, ka taksa aṭanga ka pekchhuah theih awmchhun a ni. Chumi zan chuan zankhuain ka khua a sik hluah hluah a; ka nu leh pate kha ka va ngai em!

Chuti rêng rêng chuan kar khat  chhûng hun ka hmang a, tâng enkawla min enkawl avangin pindan lamah min dah a, ka ka an hnawh a, min phuar a, eitur min pe ṭhin. Zantin nawmchen nan min hmang a, kan khuaa ka hrehawmna let thawka hrehawmin hun ka hmang a ni. In an fianrial si a, tumah an lo leng lut zen zen lo va, an lo len luh chang pawhin pindan lama ṭawng thei lo leh che thei lo tura min dah tlat avangin engmah an hre ngai lo.

Ka naute ka kalsan avangin Pathian-in min hrem a ni ngei ang le. Mahse, mi retheite Lalpa chuan  min hrem ka ring si lo. Kha leh chen a hnenah ṭawngṭaiin ka harsat manganna ka thlen a, engmah awmzia a awm si lo.

A chang chuan min thah mai an duh ṭhin niin ka hria a, mahse, chu em zawng an ngaingam lo a ni ngei ang; thi lo dam si lovin hun min hmantir si. Vawi tam tak tlanchhuah ka tum a, ka la hlawhchham zel a, chutah chuan a leta hrehawmin min siam leh si ṭhin. Ka beidawng ta takzet ta! Pathian-in ka chunga thil thlengte avangin min kalsan ta a nih ka ring a, a biak pawh ka be duh ta lo. An mi tih dan danin ka awm a, ṭan pawh ka ṭang duh ngai ta lo. Kar khat dang a liam leh hnu chuan min phuarna pawh an phelh tawh a, tlanchhuah pawh ka tum ta hek lo. Tlanchhuak pawh ni ila, khawi lam nge ka pan chuan ang?

A hnua ka hriat leh danin chu’ng tlangvalte pahnih chuan in an lo luah dun hi a lo ni a. Thla hnih vel an duhtawka min khawih hnuah chuan an tan hnawksak mai ka ni ta! An duh duha an tih atana ka awm takngial pawh phal lovin chu in aṭang chuan min chhuahtir ta! Ka rilru a nâ a, ka thin a rim takzet. Hmun dangah han sawi chhuak dawn ila, mite endawng leh hmuhsit bak ka ni dawn si lo. Chu mai ni lovin, engtin tin emaw ka nite’n an hria ang a, min lo zawng chhuak ang tih ka hlau bawk si.

Chuvang chuan zêp lo thei ka ni lo. Min chhuahtir aṭang chuan awmna tur ka nei leh ta lo. Ei tur ka nei hek lo va, neih ka nei hek lo. Ka mumanga khaw nuam tak anga ka mangphan khuaah ngei mai chuan ka vakvai mek a ni. Ka dam khawchhuah nana ka tih theih awm ang ang chu tih ka hre lo va, hmeichhia mai ka nih avangin a tawp a tawpah chuan mahni inzuarin hun ka hmang chho ṭan leh ta a ni.

Ka naupan laia ka ni min tihduhdahna chu hrehawm hle mah se, thianghlim taka awmin ka naute nen kan awm thei a, a tawrh dan dan a la awm a. Aizawl ka thlen phat aṭangin tlangvalte nawmsip bawlna hmanruaah ka awm leh a, hrehawm teh mah se, ngaiah ka neih thuai a. Tunah, mahni inzuarin ka awm ta a, a dân a dang kher mai. Hahthlak miah lovin sum ṭhahnem tak ka lalut thei a, thawmhnaw thar ka lei thei ta bawk a. Ka pawisa lakluha tlem tlem chu ka khawl a, ka unaute ka la theihnghilh lo. Engtikah emaw chuan hlim taka hun kan hman ka ring tlat a ni.

Chhun hi ka ngaina thlawt lo va, khaw êng ka hmu ngam hek lo. Zan a lo thlen hian hlim miah si lovin ka nui ṭhin. Sum pawh ka la lut ṭha viau a, mahse, mahni inzuar ka nih avangin, in han luah ve bawk ṭhin mah ila, hnawhchhuah ka tawk leh nge nge ṭhin a. A chang leh khawtlang hruaitute ben leh tihmualpho ka tawk a, hmun tin hmun tangah ka hnawng a, zan chauh hian min pawm duh a; chuvangin zan hun hi ngaina lo rual ka ni lo.

Thla eng emaw zat chutiang ka awm hnu pawh chuan ka unaute ka theihnghilh ngai lo va, ka ngai em em ṭhin. A chang chuan haw leh mai te ka duh rum rum a, mahse, haw  leh ngam rual ka ni tawh lo. Tunah chuan, hmana hmun nuam leh mi fel tak takte khawsakna hmun anga ka suangtuahna hmunah endawng leh hmuhsit ka lo ni ta. Nula ṭawp leh hmuhsitawm ngawih ngawih ka lo ni ta.

KS nih hi, a taka tuartu tan lo chuan a rapthlak leh hrehawmzia sawisen rual a ni lo. Khawngaih aiin deusawh kan tuar a, hmangaihtu aiin diriamtu kan tawng a, lainattu aiin hmusittu kan hmu si. Khawlai hmun tin hmun tang suartluan mah ila, tlangnelna hmun khawi lai mah kan nei lo. Mipa chi tin chi tang kawp mah ila, innghahna ngam tak tak mihring kan nei lo. Lei hrehawm dik takah hun kan hmang a, kan ruih lai leh inzawrh lai chiah hi kan rilru dam lai a ni; chu pawh a dam tihna a ni chuang lo.

Ṭum khat chu khawlaiah kan khaw mi pakhat nen kan inhmu nawlh mai. Min lo hai hauh lo chu niin, “Kan khua i tihmingchhia a, kan rilru a nâ a ni. A bîkin i ni leh i naute rilru i tihrehawm a, unau leh chhungkhatah pawh an ngai tawh lo che,” min ti a, ka rilru a na em em a. Ka ngaih em emte’n min tuithlar ta mai chu, ka ṭap zawih zawih a ni. Chuta ṭang chuan, khawlai ka chhuah pawhin kan khaw mi ka hmuh chuan ka hêl hram hram a, inhmuhtir loh hram ka duh ṭhin. Ka naute avanga beiseina ka neih zawng zawng chu ka naute vëk chuan an tibo ta a ni.

Chutianga awm reng renga khawsa ta chuan, ka mi kawp tam tak zingah kawm ṭhan hi ka nei a; chumi nen chuan zantin kan inkawm a. Keimah ang bawka mi vakvai, chhung leh khat pawh nei tawh lo, retheihna aṭanga beidawnna khura tlu lut ta a nih avangin kan innêl hle a; a hnuah phei chuan a awmna lamah nupa angin kan awmdun ta hial a. Engmah thawh a nei si lo, a changin ruk a ru a, keimah ka inzuar bawk a. Kan nun dan hi a rapthlak asin!

Mahse, khawlo leh tenawm takin awm mah ila kan inhmangaih em em a, thla thum kan awmdun hnuah fa ka pai ta hial a. Nau pawh chu ṭha takin ka hring thei a, khawvela min tihlimtu awmchhun a ni. Mahse, eizawnna dang kan neih loh miau avangin, ka dam chian hnuah ka hna ngai ka chhunzawm lo thei si lo. Ka pasal nen chuan zanah kan chhuak a, kei ka inzuar a, ani’n nau a lo awm a; a hriatpuina ngeiin a ni, ka inzawrh ni. A tir lamah chuan a rilru a na thei em em a, mahse, kawng dang a awm si lo. Hetiang mihring hi khawvel ram zauvah hian midang awm tak maw..

Hmana mi zakzum khan tunah khawvel hmaah thup leh khuh ka nei tawh lo. Hmana tlaivar ṭhak ṭhaka tlaivar ṭhin kha tunah tlaivarin ka inzuar ta zawk a. Hmana beiseina nena rim taka hnathawk ṭhin kha tunah beidawng takin ka inzuar mek a. Hmana Aizawla awm châk ve em em ṭhin kha tunah chuan Aizawl mi hmuh ngam alawi ka nei ta lo. Hmanah khan hmabak tam tak nen hma lam ka pan a, tunah erawh ka hnungtawlh a, chatuan boralnaa tawlh liam bak hmabak ka nei ta lo.

Nichina lo lut kha ka pasal a ni a, a nau puak kha kan fapa chu a ni. Kei chu tihian ka haw leh ang a, zan a lo ni ang a, a ngai të bawkin inzuar turin ka chhuak leh ang a. Ka pasal chuan kan fa neihchhun hi in lamah a lo awm ang a, zing khawvar dawnah in ka thleng leh ang a, ka pasal leh fapa bulah hun ka hmang leh chauh dawn a ni. Khua a lo var ang a, kan eizawnna bawlhhlawh tak avangin khawvel êng hmu ngam lovin inah kan tawm dun chawt ang a, khawvelah mal takin hun kan hmang leh mai dawn a ni.

A sawi zawng chuan MS-i chu a mittui a far kauh kauh a. Kei pawhin ka khawngaih kher mai. Thawh a tum uaih chu ka kuai ṭhu leh a.

“Ni lo ve. In eizawnna hi in thlak a ngai a ni. Theihtawp kan chhuah ang a, i thil tih i bansan tawh ang a, kan hnathawhna hmunah pawh nangmah emaw, i pasal emaw thawh âwm tawk kan ngaihtuah ang a, nun tharin hun in hmang tawh dawn a nia..” ka ti a, kan tho va. Kan ei leh in man ka pe a, kan chhuak ta a.

Note: Hei hi March ni 1, 2012-a ka ziah a ni a, phuahchawp mai mai a ni e!

26 October 2012

MALO Inlârna!


September ni 15, 2011 tlaiah khan MALO ṭhianzaho chuan kan ṭhianpa Rintea nupui neih lawmna neiin chaw kan eikhâwm a, chawei khamah chuan MALO dânin MALO Pastor VLC-a chuan a inneih ṭhattir a, ngaih a ṭha duh veng veng hle. Lêngzêm leh lênglâwng hla hmangin lunglên kan hrithla zui a, a tizual hlauh thung.

Chumi zân ka mu chuan mumang mak tak mai ka mang a; zêl ang deuh, mumang ni tho si-a inlârna deuh roh hi a ni a. Chu thu chu ka thupbo chuan thlarau lama thlaler vaivut ai pawha ro zâwk hian engtik ni-ah mah inlârna rim nam ka hmu tawh âwm si lo va, ka han gas bur puah pawp pawp mai dâwn a nih hi!

Zân ka han mu ṭan chiah a, ka muhil ṭan vel tihah chuan ka mutna in chung chu a ri deuh rek a. Ka han meng chu inchung a lo bo vek hi a lo ni a. Heta ka meng hi ka muhil ka harh ta e tihna a ni chuang hauh lo. A chhan âwm ang ka ngaihtuah mêk lai chuan kawngka lam aṭang zâwkin âw a lo chhuak a.
“Ka nau hmêlṭha chum biang buangtë, i tihduhdah Lucifer-a ka nih hi. Vawiin chu khawvel ka fanpui ang che a, thil tam tak ka hmuhtir ang che.”



‘Vawiin’ a tih khan chhûn a sawina a ni chuang hauh lo. Ka han hawi ngial pawhin tumah ka hmu lo va, âw erawh ka hre si. A tak awm lo na na na chu hlauh tur awmin ka hre lo va. Ka tho va, âw ka thian a. Ka thawh hian khum ata ka harh e ka tihna a ni chuang miah lo.

“Lucy, ka zui ang che. Amaherawhchu, in chung khi chhîn leh vat rawh. Chuti lo chu a chung khi midangin an luah ve reng si a, in chung nei lova awm huau reng chu ka duh bîk lo. I dah loh chuan ka zui nguar ang che,” ka ti a. Zawi zawiin in chung pawh chu a lo inchhîn phui leh thlap a, muhil e ti lo chuan in chungte hnâr ri bawrh bawrh thâwm chu ka hre chhawm a. Pâwnah ka chhuak a.

Mi hruaitu chuan mi kai dãwrh dãwrh a. Mi kai han tih khan ka kutah a man e tihna a ni chuang lo. Min hruaitu hi tisa ni lovin thlarau zâwk a ni; hmuh theih a nih loh thu kan sawi tawh kha.

Min hruaitu nen chuan kan pên hlawk hlawk a, chu chu kein kan kal tihna a ni chuang lo. Khatla lamah kan herliam a, Khatla biakin pelh lawk step-ah min kualthlâkpui hlek hnuin vawkin pakhat kan paltlang a, changkha leh berul zâmna niâwm tak tak awmna hmun kan thlen chuan kawngka pakhat hi a lo awm a. Kik pawh kik lovin, hawn pawh hawng ta lêm lo chuan a chhûngah kan lût a.

Thlang lamah tukverh pakhat hi a lo awm a, chu chu tuichhe paihna leh thleng silna hmun a ni nghâl a, buhfai leh chawhmeh ilo sil nan pawh an hmang âwm e. Chhak lam bang kilah computer hi a lo inhûng a, computer hmaiah chuan ‘Misuala ka ni’ tih hi a lo inziak kuau mai a. Ka bangbo kher mai. Chutah tak chuan min hruaitu chu a lo ṭawng chhuak leh ta a. 

“Ka nau hmêlṭha chum biang buangtë, he in luahtute chanchin hi tlêm azâwng ka hrilh ang che. He in hi kum zabi 7-naa mi niâwm tak tlangval pakhat leh, hun lo la awm tura mi niâwm tak nula pakhatte’n taima takin an luah mêk a. An luah mêk tih hian khawi emaw laia nupa khawsaka khawsaa chhûngte bula fel famkim anga lang leh si-te ang an ni tihna a ni lo. An pahnih hian zirlai an ni a, i zir lai an ni bawk.

“A tlangval zâwka hi pa pian thiam em em ti-a sawi tur a ni lo va, hmêlhmai velah pawh amah a inhriatchian ém avângin a uang lo hle. Amaherawhchu, eng eng emaw quota-in rîm tur tâwk chu a hmu ve deuh reng a, hmeichhe lamah a hmuingil ta viau e tihna phei chu a ni lo. Hmeichhe mit hi a lerh ém a, tlangval rim nam ‘ka chuam’ tih tur neih loh thláwt ai chuan ti-a mit an tihdel luih ṭhin vâng chauh zâwk a ni. Hetia kual kikawi taka kawppui tur tâwk a hmu ve deuh reng hi a ṭhiante’n in lawmpui thiam tâwk lo va, ka vui a ni – amah pawh,” a ti charh charh a.

Ka han ngaihtuah chiang a, a sawi chu kan MALO ṭhian Mapuia, a sawi duhâm deuhte’n sual hauh si lova ‘Misuala’ an tih bawk chu niin ka hre ta a. Lucifera pawh hian dâwt hlîr a lo sawi bîk lo a ni tih ka hre ta bawk a. Pa phanchang, taksa fei leh fîp, dâr pharh ṭhat vânga palian leh huphurhawm tihna ni chuang si lo; aw thûm deuh dät, nulate’na ‘aw pã’ (tiger voice) category-a an dah ang chi ni si lo hi a ni a.

Chaw eikhâwm nikhuaah chuan a tho tlai berah a ṭang ngai lo va, chaw lam hmasa bertu erawh a ni fo. Sakhmêlah rual a awt bîk hauh lo va, a ṭhiante’n kan va awt hek lo. A ṭha e tihna ni hauh lovin kan ṭha en tawp a, a tlat tlatin kan tlattir a, a phun phunin a phun a, chuti chung pawh chuan ‘Ka hmangaih che’ tih lehkhabu hmangin mipui a lo bum chiam pek a, lehlam takah chuan faktlâk chu a ni – a fak hrâm duh tân.

William Shakespeare hi a ngaisâng em em a, Shakespearan Sonnet hmangin college a kal chhûng zawngin poetry phuah thiam ber lâwmman a lo dawng zat zat tawh a, a ṭhiante paw’n thilphal taka sap hming, ‘William’ tih hming kan puttir ngat kha a ni a. A ṭhiante dang zingah hminglem atan takngial pawha sap hming pu pha tumah kan awm lo. Chutiang khawpa thu leh hla lama artui tuia tui chu hmangaihna lamah a luangliam ve thlâwt a, a pachhe ve thlâwt bawk.

Zai hi a ngaina lo, lâm pawh a ngaina hek lo. Mi zai ruala chhuat a per dat data mi lâm ruala lu a bûk tlek tlek tawh chuan a duhtâwk viau em em zel a. A zaia a lâm chhuah tawh chinah erawh chuan amaha riang intih riauna awm kha chawhthawhin a awm tihna a ni a. Chu chu min hruaitu min hrilh angin kan hriatthiampui lo va; a ṭhiante’n a chunga ngaihdam kan dîlna tur thil a va ni rua em!

Justin Bieber aia Lalzova, Miley Cyrus aia Laltheri hrechiang zâwktu hian a tâna khawvar hun a thlîr reng a, a nghâkhlel tawh hle a; a ṭhian ṭhenkhatin mi vânduai an tawn palh avânga kawppui an hùn fir fer lai hian mi vânnei nih a inbeiseina chuan a kalsan ngai lo. Beiseina a neihna chuan minung a nihtir a ni. Hei hi kan ṭhianpa Mapuia chanchin ṭha lam chu a ni.

Chutih lai chuan min hruaitu chu a lo ṭawng chhuak leh ta a. “A mipa zâwk chanchin sawia a hmeichhia zâwk hmaih zawng chi al loh bai ang mai a ni dâwn si a – in khata awm dûn ta chu. A hmeichhia zâwk pawh hi nula a ni a, nula a nih erawh hretu tlémtë an ni thung. Ṭhenkhat chuan naupang emaw an ti a, ṭhenkhat erawh chuan nutling emaw an ti bawk a. A enga pawh chu lo ni se, nula lawmawm tak a nihna a bo chuang lo.

“Nula sâng ṭha thlerh thlawrh, ria zên zaih, heh sen vâm ham leh biang tai ṭha tëk täwk a ni lo va, a pian pawh inkhâwm laklawh lai pawh sawi lova mobile phone kheuh neuh neuh chîng pian ang hi a ni hek lo. A pian hi sawi leh chuan awm tawh lo an tih ang deuh hi a ni a, a tawi zâwngin, a ni deuh tawp mai. Chiang taka sawifiah thiam turin kei meuh pawh hian JF Laldailova ka ngai mang e,”a ti vawng vawng a.

Chu veleh kei chuan, “Lucy, chutiang sawi ve khanglang suh; i inhmeh lo! I mi sawi pawh Chhanpuii a nih thu sawi ta law law che, thu khuh ṭït ṭët hi ka peih lo a nia,” tiin ka vïn vak vak a, ka vîn vak vak khan ka âw a chhuak khâwk rum rum e tihna a ni lo; inlârna vinin a ni ka vin ni. Chutah chuan a Lucifera zâwk pawh chu a ngawi ta hle hle a. Ka rilru chuan ka nui tut tut a, inlârna hmuh lai pawh hian ho deuh deuhvin a lo awm theih ve tho a nih hi ka ti rilru a.

Zirtirtu ni chunga zirlai nih hi thil nuam a ni hauh lo va, zirlai ni chunga zirtirtu nih erawh inchhuanna tham a ni; duh sateh mah ila, a nazah zawng tân thil theih leh awlai a ni lo. Ani erawh a pahnih hnihin a ni thei a, a thawhpuite nge a sikul naupangte lâwm zâwk ang tih chu ngaihtuah tham fé a tling. Kohhrana mi inhmang tak a ni a, nilaini zân inkhâwm takngial pawh a ṭhulh ngai lo; Pathianni zân inkhâwm erawh a ṭhulh zeuh zeuh.

Mi pângngaite ang tho a nih avângin midangte ang bawkin thinur châng a nei ve ṭhîn. Hei hi a ṭhiante’n mak kan ti lo; a thinur chânga Nova nupui chikhâwna a chang hriatchhuah a ngai ziah mai te, a thinur chhûng rei lo të pawha kan lo inhriat leh intawn chhoh dân, a bula kan chêtṭhat leh chêtchhiatna lai zawng zawngte thlenga kan hre chhuak lo thei ṭhîn lo hi mak kan ti zâwk a ni. Hei hi eng ‘riau’ nge tih kan la hre thei lo.

Nula hnahkhat dik tak a ni a, sawi nawn fo pawh a ṭûl. He a nihna hi amah aiin a ṭhiante’n kan hrechiang zâwk mah âwm e. An in luahah hian ṭhianzahovin kan lêng ve zeuh zeuh va, chuta kan lèn chhan chu, a in luahpuipa nge amah tih hriat hran chu mi pângngai tân thil awlai a ni lovang tih ka ring. Mak tak maiin – ani chuan a hre hrang thei tlat; a thliar hrang thiam tlat a ni. He finna hi krismas hman tama neih theih chauh a nih leh nih loh hretu chu amah a ni – amah chauh. Amah ngaina lo rëng rëng an awm lo, hetah tak hian he finna bawk hian mawh a phur.

Min ngaizâwng ta em ni chu aw tih vawng vawng theih tur khawpin a ṭhiante zawng zawng hi min kâwm thiam a, min melh no bîk ta emaw ti-a han lâwm viau dâwn pawh hian ṭhian dangte a melh dân tho a ni tih kan hre kur si a, hnapkhâwn pachang hmu kan iang thei lo. Hei hi a lerh e tihna a ni hauh lo thung; lerh turin mipain an zir lo ve ém bawk a! Thingpui khâ kan in chuan kan vaiin kan in vek a, a thlum in bîk tumah kan awm lo. Hei hi Mother of MALO nihtirtu a ni a, he nihna hi vawi khat mah sawihona awm miah lova lungrual taka kan pêk a ni.

“Ka nau hmêlṭha chum biang buangtë, i va ngawi rei em em ve. Min tihlau dâwn alawm. Kan awmna hmun hi hmun ralmuang a ni lo va, kan chhuahsan leh vat a ngai. Kalpui duhna che ka la ngah a, i chhuak ang hmiang, pawi i ti em?” tih ri chuan min tiharh zawk a, chu chu ka muhil ka harh tihna a ni rëng rëng lo; inlârna hmu lai mêk ka nih thu ka hrechhuak leh zawk e tih chu thukhuh taka ka sawina a ni zâwk.

Kei chuan, “Lucy, min van care em em,” ka ti a, a nui sak a. Kan chhuak dûn leh ta a.

Vawi khat ka thaw hawk hman chauh va, Salvation Temple thlang lawka in pakhatah kan lo awm reng tawh hi a lo ni a. Hetiang khawp hian inlârna hi a ṭuan a rang ang tih ka lo ring ngai lo. Mei alh hmanga tehkhin tur chu ni sela, a zìtin a zït per per ang.

Pindan lamah kan han lût tlang nghâl rawk a, nupa khuma tlangval pakhat lo mu bam mai ka hmuh chuan ka ngaihtuahna a kal thui hle a. Mipa hi, nupui nei lo pawhin rei tak a dam theih a ni tih ka hrechiang ta em em a. Kai tho ta lêm lo chuan min hruaitu thu ka ngaichâng ta rân a.

“He in ṭhianpa hi a chhûngte ina awm a ni a. Chuvâng chuan hetah chuan kan awm rei hman lovang. A chanchin hi hriat ka ngah lo khawp mai a, kohhran lamah a inhmang deuh a ni lo maw..? A hming pawh i mi hrilh ka ngai zâwk ang a..” tiin Lucifera chuan mi leh zawh a.

“A hnâr rîk dân aṭang chuan meng lo paw’n Muansanga a ni tih ka hre nghâl mai e. Kohhran-ah chuan a theih ang tâwk chuan a inhmang a, inkhâwm pawh a inkhâwm zing khawp mai, inkhâwm hun a zing lo tih mai a ni,” tiin ka chhâng a.

Lucifera chuan, “A nih tak chu. Min van chhâng thiam em em. Kan kal leh hmain minute 5 chiah inngaihtuah leh phawt rawh,” tiin hun mi pe a, ka bula ṭhutthlêngsei pakhat, sei si lovah chuan ka ṭhu phawt a, khupa kiu nghatin khabe ka dawm a, ‘Muansanga han chal tawh dân em em hi’ tiin ka’n ngaihtuah ṭan nghâl pang a!

Ka han sawi chal dâwn viau nâ a, a kum tak chu la naupang deuh a nia.Mahse, chal a nihna hi a bo chuang rëng rëng lo! Thu leh hla thiam Kaphleia chanchin hi a tuipui em em a, ‘Kaphleia leh Thlirtu’ tih hmanga a kalna college magazine-a best article lâwmman dawng thei ngat kha a ni a. Hei hi a chal vâng a nih leh nih loh ka sawi thei mai lo va, a ngaihtuahna erawh, ‘Kum 60 lai liam ta kha aw..’ tihah a tlûk hnem viau chu ka ring.

Amah të hi mi ṭawng tam a ni lo va, thil erawh a hre thei hle, a bîkin chanchinthar. A chanchinthar hriat te pawh a puitling raih a, ‘Selena Gomez leh Justin Bieber an inngaizâwng’ tih lam ai mahin ‘Govt. Aizawl College chuan Mualpui-ah ram a nei ta e’ tih lam daih a ni. Selena leh Justin tih lampang chu a ngaihven lo hrim hrim, a tu zâwk nge mipa tih pawh chiang takin a sawi thei lo. Hei hi duh chuan a chal vângah bawk kan puhthlu leh thei ang.

Kum la naupang viau e ti lo chuan a kum zât hi pawisa a ak chhuak khât viau mai a, a ah-na bâwm tur takngial pawh a nei zo lo. Chuti khawp chuan pawisa hi ngaihsak lo mah se, a mamawh ve em em a, a rilru tal a sâng a, class kal lova pass theih dân a ngaihtuah hrâm hrâm ṭhîn. Sum aiin hun a hlu tih a hria a, hun tihlutu chu sum hi a ni pakhat tih pawh a hria; mahse, a ngaihna a awm ngang lo a ni!

Mi fel ve tak chu a ni. Essay ziah hi a tui em em a, inziahsiak a awm apiangin ziah a tum ziah a, a ziak ziah bawk; mahse, huaisen taka thehluhsaktu tur a mamawh hle thung! A essay ziahte’n a kut an pêl hleithei lo hi a chhan fumfê hriat a har hle a, ril tak, ngaihtuah cheuh cheuh hnua ngaihtuah chhuah chi a nih ka ring. Tlangval a la ni tih hre chiang ve tâwkin ka inhria a, bazar-a naupuakpuan min zawnpui hrep hnuah erawh chuan ‘chiang ve tâwk’ kha ‘chiang lo tâwk’-ah ka chhuak ta. Nupui erawh a la nei rih si lo!

“Enga ti nge i khîk vur vur? Ka awm i tinuam lo tlat. Inlârna ka lo hmuhtir kher kher che chu ka inchhîr ṭêp a ni,” tiin Lucifera chu a lo ṭawng bai bai a.

“A! Nang lah hi i lo phun ve hman ziah mai. Phunchiar leh lutuk. Inlârna mi hmuhtirna lama ka lo zui che hi ka inchhîr ṭêp a ni. Ti rawh, i kal ang,” ka ti a, kan chhuak dûn leh ta a.

Kalkawngah chuan inbe miah lovin kan ngawi reng a. Inlârna min hmuhtirtu hi mi ngawichawi tak a nih ka ring ta hial a. Tûn ṭum chu kan thleng vat lo deuh va, a chhan ka han zawh chuan rei lo te-a kan tumram kan thlen theihna hmanrua petrol kha a tui a lo tlêm tawh a, kein kan kal hi a lo ni a. Mahse, chu chuan muhil lai ka nihna a tibo chuang lo.

Kawngah hian kan chhuk kan chhuk a, a châng leh Mizoram-a tam em em pakhat, step kan zawhthla leh rih ṭhîn. A châng leh hruiin kan uai thla a, pûk emaw tih mai tur hmunte kan paltlang a. Vawkin pawh sawmsarih leh pakua ngawt kan pêl thla a ni. Chutianga phei leh chho eih pawh awm lova kan kala kan uaia kan behthlâk hnu chuan Dawrpui Vengthar thlânmual bula in pakhat chu kan chhuak ta hlawl mai a. A lâwma ka’n lâwm zia mai chu!

In chhûngah kan lût nghâl vat a. Choka kan thleng hmasa ber a, ril a ṭâm tawh avângin an chaw bêl leh chawhmeh bêl kan zen a. Chaw bêl ka’n hawng chu chawṭhing hi a lo tam khawp mai a; lâwm rilru tak chungin chawhmeh bêl ka’n hawng leh chu dâl dal da tâwk hi a lo awm a. Zahthlâk khawpa bêl mawng lang chiangin a tui chu a tling li luau a. Min hruaitu ka’n hmuhtir chu Lucifera meuh paw’n, “Em ema! Ka rilṭâm a reh, ka lâwm e,” a ti hial a.

A hnïm chhin a.

“A hîng lehnghâl!”

Kan dah leh ringawt a. Rilṭâm a tizual lo lutuk hi kan lâwm zâwk hle. Pindan lamah min hruai phei a, hmeichhe âw hi ka hre hmasa ber a. Hetih lai hian thlarau ang renga kan awm avângin tuman min hmu thei lo va, kan ṭawng pawh an hre thei hek lo. Hetianga awm thei tur chuan a hre zâwkte sawi dânin thlarau lam chan chhah deuh a ngai a ni âwm e.

Khumah hian naupang pahnih, mipa leh hmeichhia hi an lo inbuan thial thial mai a. An inhnehtâwk phian lehnghâl. Chutia zan lai laia naupang han inbuan tâk mai chu mak ka ti viau a. A ngaihna ka hriat loh ém avângin min hruaitu chu ka zâwt ta chawt a.

“E.. Hmanhmawh mah ta che. I hriat châk tluk zetin ka sawi châk alawm. He mite pahnih hi naupang an ni lo va, nupa an ni zâwk. An la tharlam ve a nih hi. Hrethiam mai em?” tiin mi chhâng a, a nui vur vur a. Ka ngaihtuah chhuak ta!

“Inlârna ka hmuh hma, zâna an ina chaw kan eikhâwmnate ngei kha an nih hi! MALO dâna inneite ngei kha!” ka ti hluai a.

Lucifera chuan, “A khuh ka hawnsak ang che aw.. A mipa zâwk hi in ṭhianpa Rintea chu a ni a, a hmeichhia zâwk hi a ṭhiannu Nutei a ni. An hming koh duatnaah pawh ‘Te’ tih a awm ve ve a, chu chu an pumrua nen pawh a inhmeh hle.

“Rintea hi in ṭhianzaho zingah a patë ber a, mahse, patling in neihchhun a ni tlat. A record hi tuman in khûm tawh dâwn lo. A ṭawngkam chhuak te hi a puitling ru riau va, thil sawi dâwna khuh hmasa kharh kharh ang chi, mipui hmaa khuhpuah engah mah ngai tawh lo chin a ni,” a ti a.

Kei chuan, “Lucy, ka lo sawi chhâwk ve tawh ang che aw.. A chanchin sawi châkin ka sahâl huam huam tawh a ni,” ka ti a, ka sawi ta mial mial a.

Rintea hi a hmêl a fel reuh em em mai a, a hmêl pawh a chhe lo reuh va, a duhawm reuh hle bawk a. A chanchin leh a pianhmang sawi dâwna ‘reuh’ tih telh a ngai zel erawh a buaithlâk ru riau. Chutiang chu ni reuh mah se, kan ṭhianzahovah chuan nupui nei hmasa ber a ni tlat. Hei hi a upa leh hleitling ber a ni e tihna ni lovin, a harh hma ber tihna a ni thei ang a, a hmanhmawh leh insûm thei lo ber tihna a kâwk thei bawk ang.

Ani të hi a kim ve biai reuh va, an nu a vânnei ta ber a ni. Chakai hi a kaw tâwpah hian lo meng ker mai sela, min lo melh kar mai bawk sela, chu chuan a nihna a sawi chiang ber âwm e. A lawmawm reuh bawk ém atin ni!

Mi mak tak leh hmanhmawh tak chu a ni ve chiang! Kum chanve dâwn nupui a nei ve dêk dêk a, ‘Nupuite tihhlim dân’ leh ‘Fa enkawl dân’ tih article a ziak tawh a, khawi khawiah emaw chuan a chhuah tawh âwm e. ‘Thaibawihte tâna hriat tur pawimawh’ tih hi thumal 6000 chuangin a ziak tawh bawk a, a la chhuah ngam lo – phalna a la nghâk mêk a ni.

“Amaha a ṭhiante’n kan chhuan ber chu, kum chanve dâwn nupui a nei thei hi a ni,” ka han ti a. Min hruaitu  chu a nui vur vur a. A sana a en vut vut a, “I kal leh nghâl mai ang hmiang,” a ti a. Khawngaih rilru tak chungin Nutei ka en a, kan chhuak ta a.

Pâwn kan thlen chuan min hruaitu chu a ding deuh dat a. “Kan kalna tur ka chiang ta hauh lo. Tûnah khawiah nge a awm ang aw..?” a ti vawng vawng a. Ka’n zawh chian chuan, “Lerh-a,” tih ringawtin min chhâng a. Ka la bo hle tho mai.

A tâwpah chuan a tihngaihna hre tawh lo chuan a duhna na-ah min hruai ta tawp a. Hmun pakhat hi kan thleng a, chu chu inlârna khawvel a nih miau avângin mihring ṭawngin a awmna lai ka sawi mai thei lo.

Kan bul hnaia ṭhutthlêng awm remchângah chuan kan ṭhu a. “In chhûng chu lût lo mai ang. I mit kha ka chil ka hnawm ang a, kan mi hmuh tura chu i hmu thei mai ang. Tichuan, a chanchin chu kan inhrilh tawn leh dâwn nia. Kei sawi hmasak!” a ti a. Ka mitah a chil a rawn hnawm a, a uih hle. Mahse, kan mi rîm tura chu tlangval C-a a ni tih ka hriat theih phah thung; inah a awm lo tih thlengin – zan lai laiah.

Sawi hmasak a chuh ang ngei chuan min hruaitu chuan heti hian C-a chanchin a hriat ang ang chu a sawi ta a.

“Amah C-a hi palian buang thêng thûng a ni hran lo, chumi ni turin a awhawm mai chauh a ni. In ṭhianzaho zîngah a luck ber a, chu chu a zei ber tihna a ni lo. A vânnei ber ti ta ila, in lâwm zaw mah ang. Ngaihzâwng hi a tlirin a tlir a ni ber a, a ngaihzâwngte’n an biak chhiat ngam lohna chhan ber pawh an inṭhen chuan ni hnih pawh liam lovah midang a nei leh nghâl mai dâwn tih an hriat chian ém vâng a ni; hei hi a vânneihpui kan ti leh thei ang.

“Zirlai a ni a, eng zirlai nge tih erawh hriat a har hle. Zirna inah chuan Mizoram University-a lawi a ni a, zirlai hran hran a ngah reuh avângin amah hi mi daihzai tak a ni a, mahse, a pawi ber zâwka chu a zirlaite hi a ṭhiante’n han inhnemhnanpuina tur pakhat mah in nei lo hi a ni; amah paw’n a pha thei lovang – vânglai tih hi a subject pui ber a ni.”

Ka lo nui kur kur a. Ka nuih chhan ṭhenkhat chu thu awihawm loh lutuk ka hriat vâng te, thil intuhâ lo lutuk leh ni lo lutuk a nih vâng te a ni a, tûna ka nuih chhan erawh chu thudik ka hriat vâng a ni. Heta ṭang chiah hian fiamthu hi dâwt a ni vek lo tih leh, thudikah hian nuihna tur tam tak a lo inphûm a ni tih ka hrechiang ngam ta chauh a ni.

Ani hian inthlahrunna leh zahna hi a pai lo, chuta thil mak deuh mai chu zak thei lo a ni hauh si lo hi a ni. Chu aia la mak leh zual chu zak lo thei han tih tur a ni bawk si lo hi! Chuta ṭang ringawt pawh chuan mi mak a nih zia a lang a, vânneihthlâk takin ramsa-ah ni lovin mihringah a lo piang hlauh mai pawh a! Ni lo sela chuan samak a ni mai tur.

Ṭhianzahovah chuan lerh lamah khûmtu a hmu lo ka ti ngam chiah lo va, hmeichhe lam hian an zir hle a ni tih erawh chiang leh huai takin ka sawi ngam. Chu pawh a vânneih thu bawk! Chawhrualin thla khatah bialnu pakhat zel nei ang a ni a, vote a thlâk theih aṭanga a bialnu neih tawhte chauh chhiar ta ila, a chhe thei ang ber dâwn chuan ‘a bialnu lo ni tawh zawng zawngte’n thlalakpui tur’ tihah nula leh thlawi chhiar telin hmeichhia dawrzawn li zên zâwn an lo chhuak hum hum dâwn tihna a ni a, a theuneu lo takzet.

Zah ṭït ṭët a nei lo kan tih tawh kha. Chaw eia sâwm chuan a inthlahrun theih dân tur bera awm tur, a mawihnai tâwka a awm theih nan. Khualkhuaa a zin pawha a chuanna sumo driver-te ina thleng nghâl chat ngam, thleninpate kekawrte ṭâwm nghâl chat ngam khawpa huaisen a ni a, chu a nihna chu a chhawrna mual mual pawh a awm ve ang chu.

Thu ropui em em ni si lo, dik ve fú tho si hi sawi chhuah zeuh zeuh a chîng hle. Thlânlung hmaah a ding vang vang a, a thuziak ‘Sa 300 a kâp’ tih a’n chhiar të të a, ‘a kah aiin a kah loh a tam zâwk’ tih a belh leh zauh ṭhîn. Hemi kawngah hian a ṭhiante tân tluk loh rim a nam chem chem a, awhawm a ni em tih erawh sawi chian a har hle thung.

“I hmanhmawh deuh ang hmiang. Zing lam a ni tawh a, ka mut a chhuak ṭan tlat mai,” ti ri-ah ka harh chhuak zawk a. Min hruaitu chu ka han en a, a lo hâm bui bui a. A hâm chuan rî a nei hial a.

Kei pawh chuan íhê lovin ka zui nghâl a. “Hmun tamah kan kal tawh lovang, in khatah chiah kan la lût leh dâwn nia. Kal mang lova thlen theihna petrol hi tam tawh lo mah se, mut a chhuak tawh bawk nen, han hmanna vak tur a tam tawh lo bawk nen, a zîtin i han zït teh ang,” tih pahin kan han zît leh par par a, kâr lovah Ramhlun South kan thleng leh ta reng mai.

Tlém kan han kal deuh va. Tuihâwk luankawr panga kan kalpelh hnuin step-ah kan chhuk a, step kan pelh hnuin step bawk kan thleng leh a. Kan zawh chhuak tihah step bawkin min lo hmuak a; kan kalna ngaiah kan lêt kan lêt emaw ka ti hial a. Taima takin kan kal leh tlãuh tlãuh a, a tâwp a tâwpah chuan pûk luhna kawngka niâwm taka Kumtluang Rûn tih lo inchhu kalh kan hmu a, kan lût ta a.

Kan han lût chiah tihah chuan min hruaitu, Lucifera chu a inthlahrung hle mai a. Ṭawng pawh a ṭawng ngam lo va, a kun chal mai a. Ka khawngaih deuh avângin, “I duhna lai laiah khan sit down,” ka ti a, ṭhutna duh thlan tur a neih miau loh avângin mihring ṭhutna tura siam, lehkhabu leh thawmhnaw dah nana hmanah chuan a ṭhu chawt a. A ngawi ta hle hle a.

Kan mi rìma chu a lo la mu lo va, a chaw ei dawhkânah computer a bih ngar a, a khât tâwkin a chhu ri leh kauh kauh ṭhîn – a khât tâwk a ni takzet! A computer keyboard-a thu awmte chu computer-ah a chhu lût ta emaw tih turin monitor leh keyboard a entawn ngun a. Kum sâwm tam liam taa Primary luh phata kan zir ṭhin, ‘Entawn lova ziak zir rawh’ tih kha a byheart hmaih a ni ngei ang.

A thu chhut chu ka’n bih hnai deuh va, ‘Suakliana’ tih bâk ka hmu pha lo. Chuta ka ngaihtuahnaa thil lo awm chu, hepa hi zirlaibu-a kan zir ṭhin Suakliana kha a ni chiang mai tih hi a ni. A nih chuan Suakliana chu a kum phu lova patë, a hmêl phu lova záng kûl khin khen, a mit lêta lian tarmit vuah, a neih phu lova vun pângngai ve tak a ni tihna a ni.

Suangtuahna aṭanga suangtuahnaa ka lût chu ka harh ta zawk a, a chênna pûk kawngka lu chunga Kumtluang Rûn tih ka hmuh khan VLC-a ngei a nih zia min hrilh chiang hle tawh zâwk a. Ani hi a ni, MALO (Mi-Ang-Lo) puipa ber chu. Chhura pawh tih tawh nâk alaiin, Chhurbura han tih leh kher chuh!

Thil vâng leh tam lo apiang hi tûn lai khawvel changkâng tawhah chuan a hlu. Chuvângin VLC-a hi a hlu thlâwt a ni. Ṭhianzaho tân a hlu a, kohhran tân a hlu a, chhûngte tân a hlu a, ziakmite tân a hlu a, mi lungngaite tân a hlu a, harsatna hrang hrang neite tân a hlu takzet. Hetiang hi a ni, ‘mi’ pawh ti lova ‘thil’ vâng ka tih chu!

A kawng kal te rëng rëng hi a kal vat vat a; khawlaia pa chêr lampang, tamit phêna meng deuh rá, kamis bântlâwn (pâwl uk tle deuh zak ngei) leh kekawr dum, chhîng taka inbenglût ap, smart-shoe dum buna Mizo iptechei ak-a kal vat vat ṭhîn i hmuh chuan  ‘Pathian thlarauva mi ril, Suakliana leh a hlate’ tih lehkhabu ziaktu i ni em?’ ti chawt mai la, a bûk nghat ka ring. Chutiang khawpa mi invawng fel leh nghet a ni a, amah chauhva a awm pawhin best discipline a ni nghâl hliah hliah mai a ni.

Mi zau a ni ve rëng rëng, a thau tihna ni lovin. Zirtawpni zânah tlaivar dâwnin mittui tla zawih zawih khawpa lunglêngin lengzêm hla sa mah se, a tûk inrinni zânah thupui ṭha tâwk hmangin ngaihthlatute mittui tlâk zawih zawihna khawpin sermon ngaihnawm zet a thlâk thei. Hna hmu lo lehkhathiam sing tël teuh meuh mai awmna ramah hian sawrkar hna thawh sên loh a hmu thei tlat a, zâwl a neih kan ring a nih pawhin zâna menga chhûna mu chi a nihna hian a tirinawm zual sauh vang.

Ngaihzâwng lampang hi a ṭhiante chuan a ngaihsak lo viauvah kan ngai a, a lo ngaihsak lo tak tak nge an ngaihsak lo zâwk tih erawh mi narân ve mai mai tân hriat rual a ni lo. Hmánah dawra a thil lei turin a nghâktu Chami a be lai ka hmu tawh a, chumi tih lohvah chuan chaw ei khâwmna hmuna ei siamtu, a ṭhianpa duhtak nau bâna a vuan zeuh lai ka hmu tawh bawk a; a chhunzawmna erawh tûn thlengin engmah ka la hmu zui lo. Tute emaw ang deuhva zawng lem lova ‘Pathian-in a hunah chuan min pe mai ang’ ti-a lo sakuh ser nghah chawr chawr, ‘thawk lo chuan ei pawh ei suh se’ tih thu lo awm chhana te ang kha a ni em tih hriat va ni suh!

Ngawi renga ka mi rìma chuan mi mutsan a tum ve ta chu arpa-in khuan hun a hai em ni chu aw ka ti hial a. Kei pawh chuan min hruaitu chu ka mitmei zauh va, min thlâwp hle a ni chék ang, a sawhin a sawt chhuak thurh a. Ka chhuak ve nghâl a, ngawi rengin kan zït haw ta a.

In kan thlen chuan ka khumah ka mu thlawp a. Hetih lai hian ka muhil tui hle thung! Ka mu chiah chu min hruaitu chuan in chung chhuat a hawng a, min be leh ta a.

“Ka nau hmêlṭha chum biang buangtë, ka kalsan che a hun dâwn ta reng mai. I ṭhiante zawng zawng ka tlawhkimpui hman lo che chu pawi ka ti hle e. I ṭhianpa Opa, thiam ngah lutuk mai, a ṭûl chuan bang rawng hnawih thei, gas a chhiat palha siam ṭha thei tura inpeih sa at, electric current chhiat thut pawha a ban lâwn thei nghâl mai, amaha all round development awm sa hliah hliah pawh kan va tlawh hman lo va; i ṭhianpa Awma, thlasik laia mi ṭangkai tak, zâna awm lo ang hmiah, mihring a nih tilang chiangtu ber pawh a ha vâr tak, a naupan laia inbihruksiaknaa an zawn hmuh theih ngai rëng rëng lohva pawh kan hmu hman ta lo.

“Mi dam diai dai dap Mamuana, Vanbawng aṭanga Pathian thu zir tura Aizawl Theological College rawn pan vang vang, guitar a perh thiam tluk zeta hmeichhe perh leh kherh pawh thiam, chu a thiam tilang ngai zen zen lotu te; a ngawi chauh chauh emaw i tih laia i ṭhianpa ni chunga i ṭhiannu bialpa lo ni daih mai Marova te; fa û ber nih inchuha inhnial nak nak laia kil khata naupang ṭhuta lo ṭhu, a kum zât a sawi avânga a ṭhiante tizaktu Remruata te; Aizawl hmar tâwp aṭanga Aizawl chhim tâwpa zirna rûn rawn bêl vang vangtu Muana te; Aizawl chhim tâwp aṭanga Aizawl hmar tâwpa bialnu va nei chat thei Neiha te pawh ka tlawhpui hman ta lo che a, mi hrethiam ang che.

“He’ng in ṭhianzaho mi inang lo tak takte hian inan tlànna pakhat in nei a, chu chu in inṭhianṭhatnaah a awm. He inlârna hmuhtir tur che-a tirh ka nih chhan hi MALO tipumkhata tiphuisui tur leh in inṭhianṭhat leh zual nan a ni a; in inkawmngeih tlàn zâwk nana hlim leh na taka infiamtir tur cheu-a tirh ka ni. Chu tirh ka nihna chu tûnah hian ka tihlawhtling ta a. Ka lâwm em em a ni. Ka kal hmain pakhat chauh – in inṭhianṭhatna hi nupui pasal fanau in neihnain dâl rëng rëng suh se.”

In chung chhuat chu a inchhìn leh riai riai a, rei lo te hnuah a inkhâr thim ta khup a. Ka ṭhian va tlawh tâkte leh min hruaituin a hming a lam tâkte ngai veng veng chungin ka muhil a, ka muhil pawh chu ka lo harh ve ta a ni!

Note: A sei hle mai. Chhiar tur em ema dah pawh ka ni hran lo va, blog-a dahṭhat ka duh vang mai mai a ni a. Chuvangin comment ka off ta mai, a duh tan erawh a chhiar theih tho ve! Ka ṭhiante ka kahna mai mai a ni a. Nikum lama ka ziah tawh a ni e.