27 February 2012

Thusawi ropui lo te - II

* Zakkha rim hi a lo chak âwm khawp mai, 'Mosia chu a han ban phar a, chu veleh Amalek ho chu an thi phuk phuk a,' tih ziak aang rëng hian.

* YMA ho hian an kuang lo an van nawr nasa tak em! Mizoram-ah chuan mahni kuang lo nawr nasa ber an nih ka ring. Mitthi an awm hian mi kuang hi an nawr deuh zel tawh a...

* Hnam puanzar hi tunge maw lo thlep leh hîn ni? Kumtin pawhpharh leh ziah a ngai mai.

* Pathianni tukah kan kohhranin sakramen kan han ei chu YMA strict vanglai kha a ni bawk a, hnar awk deuh deuh an tam ngei mai.

* Tu emaw bula i huta earphone-a music a ngaihthlaksan chea a maimitchhin bawka a kâ a chîp hmak chuan i tan a hnarkua chiah a hawng tihna a ni; be lui tlat suh.


* Zawngah ei chu hlabu ken a ngai lo; hiante sak lai hi han sakpui ila, ‘Nangmahin en rawh’ an ti daih zel.

* Thlam tiat hi rangkachak nei ila, zanah a êngah hlo thlo ila..

* Sakhi taitaw tlân ai chuan Satel mautuai tlân hi chân a fuh zawk; thâwm nei pawh ni ila kan kap hman tho tho.

* I fate a hun takah vacancy laktir hîn ang che.

* ‘Tinge ozone pawp hi nipui lai chauhva an sawi hin le? Thlasik lai hian a phui emaw ni le.

* Bul-uih ngaina mi i nih chuan chaw ei laiin vawih rawh.

* Zu in leh zu in chu rim a inhriat theih loh va, mahse, zawngṭah ei leh zawngṭah ei chu rim inhriat theih tak a ni.

* Sakei te paw'n mel khata hlaa awm a nu hur an hre thei a, anni aia chungnung  zawk, kei mihring hian engtia hlaa awm nge ka hriat ve theih ang aw...?

25 February 2012

Pu Arro-Khuanga chanchin ngaihnawm


Pu Arro-Khuanga hi a tam zawk chuan kan hre lo maithei a, a kum upa lam erawh chuan in hre ngeiin ka ring. Pathian thu hriltu ropui tak a ni. A chanchin kimchang rawn post ka tum lo va, a ngaihnawm lai ṭhenkhat ka rawn dah mai zawk a ni.

Pu Arro-Khuanga hi a hming diktak (lai ah hming) chu Khuangringvunga a ni a, kum 1888 July ni 21-ah Khuangleng khuaah a piang a, a pa chu Sellaia a ni a, Tlau hnam a ni. Kum 1911 (?) khan Tawii nen an innei a, fapa hlir pathum an nei. Kum 1960 August ni 15 khan Lailak khuaah a boral.

* A khaw pakhat, Arro hi tuna a hming kan hriat tâk a put phahna chhan a ni. Mizote chu hming bunga inkoh kan chîng a, ani pawh hi Pu Khuanga ti-a koh ṭhin a ni a; (zeldin thuin) Arro khuaah hian Pu Khuanga dang an awm ve avangin a hriat awlsam nan Arro-Khuanga tiin an ko ṭhin ni awm tak a ni. Kum 1935 (?) khan Lailak khuaah an pêm a. Lailak-a an awm hnu pawh hian Arro-Khuanga ti-a koh a la ni reng mai a, "Lailak khuaa awm ka ni tawh a, Arro-Khuanga ka ni tawh lo ve; 'Lailak-Khuanga' min ti tawh rawh u," a ti ṭhin!


* A hun tawp dawn lamah khan Tuichangral-ah Pathian thu hrilin a vak a. Bawktlang khuaa a awm laiin khua aṭanga mel khat dawn laiah fianrial ṭawngṭaina hmun bik a nei a. Chu hmun chu hmun rem lo tak, awih tak a nih avangin khua aṭanga a hnaih ngaihtuahin mihring leh ran pawhin an tlawhpawh zen zen loh khawpa hmun fianrial a ni. He lai hmunah hian thingphur leh dai vakte'n ṭawngṭai thâwm leh zai ri an hre ṭhin a, a ruka an han en nâk chuan Pu Khuangrivunga a lo ni reng mai a. Keifang kung ṭha tak tlukar khamphei dú maiah hian a lo awm a. A changin a ṭhu a, a changin a ding a; maimitchhing chungin a ṭawngṭai a, hla a sa thùl a. A hmutute'n mak an ti hle. Chuta ṭang chuan chu Keifang kung chu 'Pu Khuanga Keifang' an ti ṭhin.

* Pa hmelṭha tak a ni bik lo va, pumruaah chuan pà tâwk tak, ti deuh terh turh lam hi a ni a, pa pian nalh a ni lo. A hmai pawh Mizo hmai ve tak, hnar lian ṭawk deuh hlur nei a ni. A hmel chungchangah heti hian a ti.

"Darthlalangah ka han inen ve a, ka hmel chu lasai ang pûn hi a lo ni mai a. Ka hmel chhiatzia ka han hmu chu ka lawm a, ka ṭap ka ṭap ta mai a," a ti! A lawm chhan an han zawh chuan, "Ka hmel chhiat hi ka himna, ka kulhpui a ni. He thil avang hian nuthlawi lakah ka him a, mipat hmeichhiatna sual thlemna lakah ka him phah a ni. Lalpa chuan himna kulhin min hual a lo ni reng a, him takin vanah min paw kai dawn a ni," tiin a lo chhang ët!

* A awr hi a puar deuh va, chu pawh chu, "Pathian malsawmna ka dawn a nih hi," a ti mai! A beng pawh tlemin a chhêt deuh a ni awm e.  Hemi chungchangah pawh, "Ka bengchhet hi ka lawm a ni," a ti a, a chhan an han zawh chuan, "Ka bengchhet hi ka zaidam phah a ni. Bengvar pangngai ni ila mite thusawi zawng zawng ka hre pha vek ang a, thinurna tur  a tam ang. Ka bengchhet avang hian tam tak ka hriat loh a awm a, ka zaidam phah a ni," a ti ve tlat!

* A nupui a sûn a, mitthi ngaih leh lunglen chungchang an sawipui thei miah lo! Ni khat chu khualkhuaa a ṭhian pakhatin a nupui thih chungchangah a rawn tlawh a, "I nupui lah i sûn ta mai a, a pawi ngei mai," a han ti ṭan chauh va, "Kan duhtakte'n thihna luipui an kai chuan a lawmawm e," tiin a lo chhang daih. A ṭhianpa chuan, "Teh daih a!" a han ti a, ani chuan, "E, teh daih nang le.. 'Chu in mawi takah chuan ṭhenna thu reng kan sawi tawh lovang' kan la ti dawn alawm le," tiin dam duai hian a lo chhang zui leh a, a ṭhianpa chu a hrilhhai letling hial!

* Thuhrila a vahnaah vawi khat chu UPC baptisma changin a lo inhnîm ve mai a, kohhran pawhin a rawngbawlna an chawlhtir lailawk hial a. Chutih lai chuan inhnimphuma baptisma a chan mai chhan an zawt a, "Thlarau Thianghlim channa a ni e an ti a, Thlarau Thianghlim hmuh beiseiin ka inhnimtir ve mai alawm le. Engmah pawh chu a lo ni chuang hlei lo va, kohhranin a ngaihua ang tih pawh ka lo ngaihtuah lo atin ni," tiin a lo chhang!

* Haflong tlâng a pan ṭumin Silchar-ah thu sawi a tum a, "Vai ṭawng i thiam si lo va, Silchar-ah chaw eina i hre dawn em ni?" an ti a. Ani chuan, "Kan hla sak ṭhin pakhatah 'Nitin ruai ropui a ṭheh' tih a nih kha. Engah nge chaw ei turte chu ka hmuh loh vang ni?" tiin a chhang a. "A nih leh, ṭawng pawh i thiam si lo va, engtin nge thu i sawi theih ang?" tiin an zawt leh a, "E, Lalpa'n ṭawng tinreng a thiam alawm," a lo ti leh mai a ni. A sawi ang ngeiin a kalna apianga chaw eina turah a buai lo va, ṭawng lehlin a ṭul hunah letlingtu a hmu zel bawk.

* Vawi khat chu an ṭhenawmpain a buh a lo ru a. Chu chu Pu Khuanga'n a han hriat chuan amah zawk kha a inthiam lo em em mai a. Kho lian khatin a zêma mi buhhum a rût lawk a, a ṭhenawmpa inah chuan a chawi lut a. "Ṭhenawmte ei tur nei lo, buh rûk ngai khawpa manganga in awm ka lo hre lo chu, ka thiam lo lai let der a ni," ti-a ngaihdam dilin a buhhum chawi luh chu a pe ta a ni.

* Sawma pakhat chauh Pathian-in a hauh hi chu pek loh aiin pek a awl zawk a ti ṭhin! Mi ṭhenkhat chuan, "Buh a thar tlem em a, a pe ṭhin a nih hi; han thar tam ve se pek harzia a hre mai ang," an ti a. Buh a thar tam kum a lo thleng a, a lo pe thei na meuh mai! Ṭîn thum dawng êm-in a teh a, teh sawm zelah teh khat chu Pathian tan a dah hrang a. Êm-a teh tham a nih loh hnuin kho-in a teh leh a, kho sawmah kho khat zel a dah hrang leh a; kho pangngaia teh tham a nih loh hnuin faikhiat (kho-tê)-in a teh leh a, faikhiat sawm zelah faikhiat khat a dah hrang leh a, chutiang chuan a teh ral raih ṭhin! "Lei ram ka hual bawk ang, van ram ka hual bawk ang," a ti veng veng ṭhin.

* Roman Catholic kohhran chuan an pawla tel turin an duh hle ṭhin a, "Keini hi a bul ber kan ni a, nangni zawng a ler leh a peng mai in nih hi, kan pawlah lo tel ve mai rawh," tiin an sawm a. Ani chuan, "Nangniho lah hi in bul mawlh hi in chhuang a. Thlaite pawh hi a bul ai chuan a ler a ni kan chhawr zawk ni. Buhte pawh a lera a vui hi a ni kan ei zawk ni. Vaimim pawh hi a lo ṭhang lian a, a kung aṭanga peng a vui hi a ni kan ei zawk ni; a bul leh a kung chu eng atan mah kan hmang hleinem," a lo ti thën!

* Salvation Army-te hi 'kan sipaite' a ti ṭhin a, chutia a ti fo chu Salvation Army-a mi ṭhenkhatte chuan an ngaimawh deuh a ni ang, "Kan sipai te' min ti fo mai a, in sipai kan ni rawk rawk em ni le?" an ti a. Ani chuan, "Chhandamna sipai in inti a ni lovem ni? Keini chhandam kan ni si a, nangni hi kan sipai in ni mai lawm. Kan Lalpa hian hmun hrang hrangah sipai a dah a, a thlamuanthlak teh e. Mahse, kan sipaite hi in lo rual ve ta dem dem a, mahni sipaite pawh kan hre kim seng ta lo cheu a nih hi," tiin a lo chhang thën!

* Salvation Army pawl chungchangah vek hian Rev. Chhuahkhama'n, "Pu Khuang, Salvation Army-ah i ṭang elo?" a ti a. Ani chuan, "Ṭang e le. Salvation Army chu chhandamna sipai tihna a ni in ti a, chhandamna sipai chu ka ni sa reng alawm. Mahse, Pu Kawlkhuma teho ang hi chu ka ni ve lo, anniho hi chu tukkhumvilik ka ti mai!" tiin a lo chhang! Pu Kawlkhuma — Mizoram-a Salvation Army dintu. Tukkhumvilik — Sava hming.

* Baptisma chungchang hian inhnìm sawi mawitute nen an inhnial a ni awm e. Pu Khuanga chuan, "Thirdeng hian thir pawh hi a chhia apiang a nia a hnìm nasat ṭhin ni. Hriamhrei thir ṭha lo pawh hi thirdengin a pumin tuiah a hnîm burh ṭhin a, thir ṭha erawh chu a zu hnawih zeuh chauh va, a tâwk a ni," a ti a, a hnialpuite an dang hneh hle an ti!

* Champhai Assembly (Synod) inkhawmah Pastor nemngheh ṭawngṭaisaktu-ah an sawm a. A ṭawngṭai hmain, "Thu tlemte ka'n sawi ang e," a han ti chu khap chi a ni tawh si lo va, a sawi sei an hlau khawp mai a. "Pu Khuang, tawi deuhvin aw.." an ti ṭalh hlawm a. Ani chuan, "Pastor-te u, sawma pakhat pe turin kohhrante va nawr ngawt suh u. Pathian thu ṭha tak hi tui takin sawi ula, mite'n sawma pakhat chu an pe mai ang. Nula hmelṭhate pawh hian 'min rim rawh u' an ti hleinem. Tlangvalte'n an hria a, an rîm mai a ni. Ṭhihnâ leh ṭhivalte pawhin 'ka mawi e' an ti lo; a mawi tih an hria a, miin an awrh mai a ni," a han ti chu mipuiin an làwm kher mai.

Chutah a han ṭawngṭai ta a. "Aw Lalpa, he'ng kan Pastor-te hian i ram thil aia anmahni inhai vur khawvel thil an ngaihtuah phawt chuan an rawngbawlna malsawm hauh suh ang che. I rawngbawl hna an ngaihtuah ber a nih erawh chuan nangin an rawngbawlna malsawm ang che," tiin a han chham leh ta a ni.

Source: Hranghlui Pahnih by C. Sangzuala

23 February 2012

Simcard tips!

Simcard tips phei chu a ni chiah lo va, a awlsam zâwngin ka'n dah ve ṭhuais mai a nih hi. He'ng a hnuaia ka dah te hi a dik ber e tihna a ni lo a nia. A dik lo a lo awm a nih phei chuan mawh phurh ka huam miah lo! Mizoram-a kan hman bik te chauh tarlan a ni bawk.

Recharge Card thunna:
Aircel — *124*rechargenumber#
Airtel — *555*rechargenumber#
BSNL — *123*rechargenumber#
Idea — *223*rechargenumber#
Reliance — *368*rechargenumber#
Vodafone — *140*rechargenumber#


Balance enna:
Aircel — *125#
Airtel — *123#
BSNL — *123#
Idea — *456#
Reliance — *306# emaw, *367#
Tata Indicom — 12525 emaw, 12527
Vodafone — *141#

Hello Tune tihtâwpna:
Aircel — DT DACT tih hi 5300003-ah i thawn ang.
Airtel — 543211808 i dial ang.
BSNL — BT DACT tih hi 56700-ah i thawn ang.
Idea — 155223 i dial ang.
Reliance — UNSUBCT hi 51234-ah i thawn ang.
Tata Indicom — UNSUB tih hi 12828-ah i thawn ang.
Vodafone — CAN CT tih hi 144-ah i thawn ang.

GPRS Setting dîlna:
Aircel — PI tih hi 121-ah i thawn ang.
Airtel — ALL tih hi 543210-ah i thawn ang...emaw, FUN tih emaw, MO tih emaw chu 54321-ah i thawn ang.
BSNL — GPRSPRE tih hi 53733-ah i thawn ang...emaw, LIVE tih hi 58355-ah i thawn ang.
Idea — SET tih hi 546714-ah i thawn ang.
Reliance — ALL tih hi 55100-ah i thawn ang.
Vodafone — VL tih hi 52586-ah i thawn ang.
Phone model azirin a danglam nuaih a, a kimchanga i hriat duh chuan www.mobilegprssetting.blogspot.in-ah lût rawh.

Online-a recharge duh tân, eng simcard hmang tân pawh awlsam takin anmahni website heuhvah emaw, www.easymobilerecharge.com-ah a recharge theih bawk.

An official website:
Aircel — www.aircel.com
Airtel — www.airtel.in
BSNL — www.bsnl.co.in
Reliance — www.rcom.co.in
Tata Indicom — www.tataindicom.com
Vodafone — www.vodafone.in

19 February 2012

SMS Mangkhâwng

April ni 1, 2009 a ni a. Ka In awm tih tur hre lo kut hlei chuan ka hmeichhe hian hnaivãi zual 20 vêl chu ‘Ka hmangaih lutuk che’ tiin SMS ka thawn chhuak a. A hnu lawkah chhànna a rawn lût indawt zut a, hun ãwl hnawh khah nan chuan a ha angreng viau nâ a, an mi chhànna thute ka'n hmuh tâkah chuan ka lungawi leh ta chiah lo va. Ngaihtuahna thar ka nei ta a.

Engati nge hetiang êm êma duh loh ka nih tâk mai le!?

Ahriati te tal kha chuan, “Mãwl lutuk suh, khatiang khan hiante an ti ngai em ni?” ti lovin, ‘I uang peih em mai,’ rawn ti tal sela ka la hrethiam ang. A lâk dân pawh ka la thiam deuh tur a nia. hian leh hian inchhàn nan chuan a na mah mah.


A nih loh leh, Amy te tal khân, ‘I nula rîmna aangin i rawn thawn a ni maw?” ti lovin, ‘Ka va'n lãwm êm êm,’ ti ringawt pawhin min chhâng se, ka rilru a na lo deuh ang a, hmangaihna lama a hmaa ka beidawn ang êma ka beidawnna kha a tiziaawm deuh tur a nia. Tuin nge nula rîmna aangin, ‘Ka hmangaih che’ tih thu thawn chhuak ngai rêng rêng ni? Ka thawn tawh malék ang.

Aveni te lai lai khân, “Fiamthu i duh hîn ém mai,” ti ringawt lo deuh khân, ‘Keini angte chu min duh tak tak nâng’ te la ti tal se la, mi pângngai a nih vânga sawi a nih hre kar chungin beiseina ka neih phah ve ang a, ‘Beiseina nei lo chu mitthi a ni,’ tihte mai mai chu ka arbâwm chhe vawm bo lawng lawng mai tur a nia. Beiseina siamtu chu ho tê a nia, a titâwptu lah ho tê bawk. Hringnun kawngzawhnaah hian beiseina hi min tichaktu a ni lutuk asin le.. Aveni lel lawl!

Ka hiannu kawmngeih êm êm Chhanpuii mawlh hian ka hnuk a tiulh zâwk. Khatia ‘Ka hmangaih che’ tih thu ka va thawn khân, “I kai chiang mai!” mi rawn ti mawle. Chu mai pawh duhtâwk lovin a hnuah mi la rawn call zui! Zûk leh hmuam leh ruihtheih thil ka ti lo tih hrechiangtu ber a ni. Dik tak sawi chuan ka làwmna chu ho tê tak tak a ni tih a hre vek a, min tihlàwm hi a hreh ngawih ngawih a nih kha. An inah chaw ka ei tawh nguar ang!

Helen-i te lai lai, an ti mak ve hrim hrim ka ti. “Fiamthu-na hun a nih loh hi…” rawn ti hlur lo khân, ‘I va'n ti làwmawm êm êm’ te tal la rawn ti sela chuan ka lãwm zâwk fé ang. Bialpa a nei tihte chu ka hre ve reng a, ka hria a ni tih pawh a hria a, ka fiamthu a ni tih pawh a hre vek – ‘Fiamthu-na hun a nih loh hi…’ a rawn ti ta rêng a. Mahse, khami phênah khân thil awm a awm – a mi duh loh a tina mah mah. Ka lungawi thei thlâwt lo.

Janet-i pawh kha pâwl sawmpakhat leh pawl sawmpahnih ka nih chhûng zawng khân kan zir ho a, kan inhrechiang thawkhat viau a. Hmêlha hle mah se, amah ka ngaizâwng tak tak lo tihte chu a hre ve lutuk. Mahse, khatia, ‘Ka hmangaih che’ tih thu ka thawn zîngah khân a lo hmu hmasa pâwlah a tel a niang, a hmasa ber dawtah mi rawn reply a, “hian angin kan inkâwm emaw tia, a va mak dâwn ve…” zu rawn ti a! A va beidawnthlâk nang nang hîn êm! Fiamthu man lo leh lutuk mai.

Ka lehkhazirpui, Hruaii kha alawm min tilàwm lo chu. “Naktûk chu i châk lo viau ang!” tiin mi la rawn vau lêt zaw mah mawle! Chhiartute u, hmangaihna chhàn lêt nân chuan  hriam mah mah e ti rawh u! Chuti lo deuhvin, ‘Bialnu i neih reng kha…’ rawn ti zâwk se, nei lêm lo mah ila, invau ai thlâwt chuan a lêt tam takin a nuam zâwk dâwn lo em ni? Tu’n nge chutiang awngkam ha pângngai avângin rilru tina duh tehlul ang le? awngkam tuboh pui puia in-reply reng mai.

Nia, unau angin kan inen a, a rawn sawi; kei paw'n ka hria. Kross-i nen chuan unau ang tak takin kan inen a, bai pawh mi rawn suah ngun lutuk! Chu pawh unau anga insuah a ni; kan hai lo. Mahse, ka awmhlei SMS kha mi dang ang bawkin a lo dawng ve a. Ka fiamthu a ni tih hriaa mi rawn reply duh pawh ka ring lo va, mahse, min reply hmasa ber dawt dawt dawt lehah a rawn ang! “Kan in-unau dân chu a va mak deuh ve…” a rawn ti! Chu chauh pawh chu tih tawh nâk alaiin, minute nga hnu vêlah, “Hetiang a nih dâwn chuan inkâwm tawh lo law law ang,” a la rawn ti ta deuh deuh. Êm êm chuan! A rilru a dam thei thlâwt lo. Ka fiamthu duh luatah ngaihdam dîl leh chung a ngaih phah. Hmeichhiate u, eng vângin nge maw hmangaihna hlan chu in huat viau ni?

Lalze-i hi ka nau hiannu a nia, kan inkâwmngeih êm êm tho a, chu vâng ngawt chuan ka fiamthu sâng khân a kal kân bîk lo. Ani mi chhàn dân erawh chu tlémin lem a nuam deuh – “A pawi khawp mai, hmangaih dang ka nei tawh a…” Pawi tak a ni! Hmangaih dang lo la nei lo se la chuan min hmangaih ve mai dâwn niin a lang. Pawi a tih tak tak phei chuan min hnâwl fithla hak lo tihna a ni a; ka lo fiamthu har mah mah a ni aw…! Pawi lo, hei hi chhinchhiah kar chi a ni, a hmangaih nena an boruak fuh lo deuh um hriat tum tur a ni; chumi atan chuan ka nau mawlh mai hi a pawimawh a, kawmngeih a ngai. Lalze, beiseina min pêk avângin ka lãwm e.

Ka hian ha Mapuii tak hi a nia, pâwl kua kan nih aangin kan lo inkâwm ve tawh a, awngkam mawihnâi deuh emawa inchhàn ve mai âwm, khati khawp khân kan lo inkâwm nasa ve a nia, ‘Inhian hatna hian hmangaihna a hring’ tih chu, “Min va hmusit ve a…” tia reply-na khân a phet thla ta dêr mai. Ti êm êma duh loh tihnat mai hi a nâ!

Mary kha, ka nau hming nena a inan avânga khatianga ti pawh ka ni lo; kan inkâwmngeih a, hrechiang thawkhatin ka inhria a, ngaihzâwng thîkthu chhe fahran a nei tih pawh ka hre vek tih a hre vek a. Khatianga SMS ka thawnte chuan ka tifiam mai mai a ni tih hriatthiam ve mai âwm, a mi chhànna khân pialrâl rim a nam lo êm mai.

An lo chhiar a nih pawhin lo thinrim lo mai se la. A mualpho zâwk tur chu a ziaktu hi ka ni tho a. Nia, ka college kalpui Mahmuni te, Pi te, Remruati te hi hmeichhia an nia, kei hi mipa ka ni thung a. Mipa leh hmeichhiate chu kan inkâwmngeih ta a. Chutah chuan kan inkârah thil piang a lo awm ta a. Chu chu eng dang a ni lo, hian inkawmngeihna.

Chu hian inkawmngeihna avâng tak chuan alawm, hian fìamin ka fiam ngam ni. Mahse, hian dawnsawna an lo dawngsawng ve thei tlat hin lo hi a pawi lai ber a ni. hian inkâwmngeih tak nih laia ‘Ka hmangaih che’ va tih chuan, ‘Kei paw'n ka hmangaih lutuk che’ lo tih zawm zat tur a ni ngãi a. Chutah chuan ka la thutak dâwn chuang lo; kan hlim ang a, kan nui zà ang, chu chu hian inkawmngeihna a ni.

Anni mi chhàn ve dân chu, blank message – a làwmawm lo lutuk. Engmah awm lova inthawn chu, ‘Engah mah ka ngai lo che,’ tihna tluk a nia, a dawngtu tân a làwmawm lo duh viau. Tihpalhah hi chuan ka la hrethiam. Mahse, hemi um na na na chu an tihpalh a ni lo tih chu kei pawhin ka ti palh lo a ni tih ka hriat avângin ka hrechiang êm êm. Hui ham! Luck loh theih cher cher ngei mai.

Hemi ni aangin ka hian hate chu ka ih ta dá mai a, anni lahin chuti tho. ‘Ka fiamthu hi a fuh lo nge a fuh lutuk zâwk aw…’ tih rilrûk vawng vawng châng ka nei ta. A hun lo lutuka fiamthu thawh hi a lo ha ber lo a nih hi.

Hemi ni aangin hun àwl hman dân pawh a hma aia uluk zâwk nachâng ka hre tawh a, ka thil tih tur apiang chu ngun taka ngaihtuah hmasak nachâng ka hre ta bawk.

A tâwpah ka thinrim tawh lampang beidawng deuh si chuan tlai khawhnuah, ‘April fooool!’ tih ka thawn leh ta vek a!

17 February 2012

Blogger tips tlém

Tuna ka han tarlan ho hi a tih vel a awlsam a, a ṭha phian. Tin, a code hi a tam vak loh hlawm avangin blog a tih-muan phah vak lovin ka hria.

Back to Top
Vawilehkhata a chung lama chhoh thutna a ni! Hei hi a ṭha phian a nia. I blog-a dah i duh chuan HETAH lut la, 'add to blogger' icon (milem) lo awm kha click zeuh la, a dahkhah tur awm (Blog leh a title) kha dahkhat la, OK. A zo. Vei lam hnuai kilah khan a lo awm vâng mai ang. He blog-ah pawh hian in hmu ang.


Blog Statistics
Hei hi blog-a comment leh post awm zât a ni mai. Hriat duh chânga keu lêt vak a ngai lo va, a awlsam khawp mai. Post & comment thar a awm apiangin i buaipui hah ngai miah lovin a inbelh zel mai ang. I duh chuan HETAH lut la, a hmaa kan sawi ang khan 'add to blogger' milem te reuh te kha a lo awm ang a, i click ang a, a dahkhah tur (i blog URL) a lo lang ang a, i dahkhah hnuah i customize ang a, 'Add Widget To My Blog.' A zo. I blog-ah chuan i duhna hmun hmunah i dah leh mai dawn nia.

Top Commentors
Blog-a comment tam zualte an ni; he blog-a awm ang hian. I duh chuan HETAH lut la, a hmasa lama kan sawi angin 'add to blogger' milem awm kha click la, dahkhah tur a lo lang ang. Chutah chuan i blog URL dahna tur te, top commentor-a lang tur chin (he blog-ah chuan 10) kha i dah leh ang a, top commentor-a i hming lan tel ve loh i duh chuan 'filter your name' tihah khan i hming i dah ang a, i customize leh ang a, 'Add Widget To My Blog' i click ang a, a zo leh mai.

Users Online
Blog-a online mêk zât hriat theihna a ni a, mahni chauhvin kan blog kan nghak emaw kan tih lai pawha inlêng kan neih leh neih loh hriat nan a ṭha ve mai mai a! I blog-a dah i duh chuan HETAH lût la, dahkhah tur awm ang ang kha dahkhat la, i dahkhah vek hnuah 'Get the code' kha click la, code a lo lang ang. Chu chu copy la, go to blogger.com -> design -> page element -> add a gadget -> HTML/JavaScript kha i add ang a, i code copy kha i paste dawn nia. A zo.

16 February 2012

Ka thlâ a hrâng!



College zirlai ka ni a, mi in luahin ka khawsa a. Ka in luah hi RCC building chhâwng thum niin a hnuai ber ka luah a, a thlang lam chu khâmpang awih vut hi a ni. He thil rawn thlen hmasak ber zân hian ka mut hnuin kawngka a rawn ri rak a, ka ṭhiante an nih ringin ka va hawng mai a; mahse, tumah hmuh tur an awm lo va, ka mu leh mai a.

Ka muhil dâwn ta maw tihah chuan kawngka kik thâwm ka hre leh ta a. Ka ṭhiante hi fiamthu duh tak tak an nih avângin min rawn fiam mai mai a nih ka ring a, ngaih ṭhat lohna nei lêm lovin, “In va ninawm mai mai e..” tih pahin ka va hawng leh a. Kawtah chuan mihring êk leh bawng êk hi a lo awm ṭeuh mai a. ‘An mi fiam dân mai mai chuh!’ ka ti rilru nghe nghe.


A tûka thenfai atan tiin ka mutsan leh mai a, hemi zân hian thâwm dang ka hre tawh lo. A tûk zîngah thenfai tuma ka va chhuah nâk chuan bawng êk leh mihring êk rêng rêng a lo awm tawh lo, pânhnah hlîr mai a lo awm a nih chu! Tihngaihna ka hre lo kher mai. In chung leh ṭhenawmte ka zawh kual ngial pawhin tuman ka tà an tih loh avângin ka hralh ta daih a. Ka hlâwk ta phian a.

Chhûnah chuan class ka kal ta a. Tlaia ina ka haw leh chuan pânhnah awmnaah khân nihawichi chipna kâwr hi a lo awm ṭeuh a, ka nui chhuak hawk nghe nghe. Zîng lama thil thleng hre rânin zânah ka mu a. Current ka off hma chuan thlang lam tukverh aṭangin pâwna sazuk lo ding reng chu ka va hmu ta a. Mak ka tih êm avângin ka mit ka’n nuai ṭhîn a, a la ding reng bawk si. Tukverh ka va hawng a, a tlânchhe chuang miah lo va, a mit te chu a khap fuk fuk lehnghâl.

Hralh atana man leh mai ka tum lai tak chuan thlang lam khâmah a zuangthla ta daih a. A hnu lawk, tukverha ka la dahchhuah reng laiin sazuk awmnaah tak chuan kêl a rawn bê ta êl êl a! A tak ka hmu bawk si lo va, ka hlau rilru kher mai. Reh a hnêkin a bê uar telh telh a, a tâwpah phei chuan a bê uar lutuk hi a nui chhuak hawk hawk ni berin ka hria a. Ka uang mai mai emaw tiin inchungnu chuan tukverha dâk meuhvin mi rawn hau nghe nghe a ni.

Tukverh chu ka khâr a, kêl bê pawh a reh ve mai a. Ka’n hawng leh chhin a, ka hawn rual chiahin a rawn bê leh ta a nih chu! “Awi! Lalpa leh!” tih pahin ka khâr leh nghal a, khumah puanin ka inlukhûp ta vat a. Nakin deuhvah chuan ka tho va, ka ṭawngṭai a. Ka ṭawngṭai lai chuan ka hmaiah thlî hian a rawn chhêm a, tukverh ka khâr theihnghilh a nih ringin hlau chung chungin ka’n meng chhin a, a inkhâr phui khap si. A ni tawh êm êm love tiin ṭawngṭai chhunzawm ta lo chuan in chungah ka chho va, inkhêl en chhuanlamin an inah ka riak ta a.

Dik tak chuan hemi zân hian Dumka inkhêl takngial pawh a awm lo a ni. A tûk zîngah chuan eirawngbâwl turin ka hawthla a, in chhûng ka’n luh nâk chuan chhuat laiah ka bungbêl zawng zawng chu a lo awmkhâwm ruih mai a! Kawngka ka kalh vek si, mak nge tak pawh ka hre tawh lo. In chungah tlân chhovin thil awmzia ka han sawi a, inchungpa chuan a rawn en a, mak a ti ve kher mai. Pindan lamah a va lût phei a, a rawn chhuak leh vat a, pindan lama ka luh tawh leh luh tawh loh min rawn zâwt a. Lu ka’n thin chuan, “Va en ve chhin teh,” min ti a, ka va lût ta a..

Ka khum chu ceiling-ah a lo inkhai a nih chu mawle!

Chhuat aṭanga ceiling hi ft. 10 vêla sâng a nih avângin mihring tih a ni lo tih chu ka hre chiang kher mai. Ka chhuak leh a. Inchungpa chuan a hmaa hetianga a awm ngai leh ngai loh min zâwt a, kei chuan a hma zân leh zân hmasa lama thil thleng zawng zawng te, kêl bê te pawh kha ka tih a nih lohzia te ka han hrilh chuan mak a ti ve hle a.

“Engpawh ni se, kan in lamah chaw lo ei chho phawt la, chutah chuan tih dân tur kan ngaihtuah dâwn nia,” a ti a. Khum pawh a ngai ngaia kalsanin kan chho ta a. Chaw ei khamah chuan class kal tura insiam tumin ka chhuk leh a, pindanah chuan hlau chung chungin ka’n lût leh dák dâk a, ka thil hmuh chuan min tiphu nasa kher mai. Khum kha a lo inkhai tawh lo va, a pângngai thlapa lo awmin khum inkhainaah tak chuan ka pheikhawk hi a lo inkhai nel nel mai a!

Hetiang ringawt mai chu tiin ka thawmhnawte nen ka insawn chhuak ta a ni.

A hnua an sawi leh dân chuan ka in luahna chhûngah chuan bungrua hi a lo awm rum zêl a ni âwm e. (Bungrua ka lachhuak vek tawh ka tih kha). A kawt tlângbanah chuan nihliap tharlâm tak tak a lo inkhai ṭhat zêl bawk nen, a darhzau ta zêl a. Tuman an hrechhuak thei lêm lo va. Police an duty a, tumah an man thei chuang si lo, a awm awmin an awmtîr ta a.

Hun eng emaw chen hnuah chuan in neitu leh a ṭhenawma mi te paw’n ngaiah an neih ta vêl mai mai a.

Zan khat chu intihuaisen luiin ka in luahna hluiah chuan ka va kal a, kawngka pawh a lo inkalh lêm lo va. A chhûnga ka’n luh nâk chuan bungbel hlîrin a lo khat a. Bungbêl chu zankhuain ka thiar a, a tûk aṭangin dâwr ruak ka zawng ta a. Chutiang chuan zantin ka thiar a, pâwn lamah lah nihliap a lo inkhai ṭhat zêl bawk a, ceiling-ah pheikhawk tharlâm ber ber lo inkhai tiar ṭhin bawk nen. Zantinin ka thiar ta hiau hiau a. Dâwr ka siam a. Ka hausakpui ta a ni.

Kum hnih a liam ta. Chu thlahrâng pawh chu a la awm zui zêl ni âwm tak a ni. Bungrua vêl chu hmun danga lâk buai ngai lovin sumdawnna lian tham tak ka din tawh a, ka duh tâwk êm êm a.

‘A lunglênthlâk e’ tiin zankhat chu ka va kal mai mai a. Mi rethei ṭanpui nana hman tur tiin bungrua tlêm azâwng hawn ka tum bawk a. Ka va lût a. Bungrua la lovin a ken awlsam zâwk, pheikhawk chu ka la a. Ka’n chhuak leh chiah chu man ka ni ta a ni!

12 February 2012

Ka ngaihzâwng neih hmasak ber leh Lehkhathawn

Beethugs post 'This is My First Love Letter' hian lunghlui a tilêng riau mai a, tlém të ka'n ziak ve mai mai teh ang.

Ka hmangaih lehkhathawn dawn hmasak ber chu 2004 kha a ni âwm e. Lo dahṭhatna châng ka hre lem lo va, a pawi tak tak a ni. Chu'ng lai chuan (ti ve khanglang ila!) mobile handset hi kan la nei ve lo va, hmun danga mi kan biak pawhin mi landline hi man chawiin kan hmang mai ṭhin a. Ngaihzawng biak nan erawh a tihchi lem loh; mi ina phone hmang kan nih avangin sawi duh tak kan sawi ngam ngai lo va.


Kum 2003 kumah khan Suangpuilawn-ah Naupang Inkhawmpui-ah kan kal a, ṭhiante nen kan thlengho va. Chuta kan thlenin nula, Helen-i nen chuan mitmei kan inhmuh ta zeuh zeuh va. A zeia zei lo ta ngang chu, engmah bawhzui awm lem lovin kan haw leh chu a ni mai a. Chutih lai chuan ngaihzawng ka la nei ngai lo va, a rûka taka duh deuh mai chu ka nei ve tho va. Chu a rûk taka ka duh em em chuan tunah pasal a nei daih tawh lehnghal a! Fa pawh a nei tawh a ni awm e.

Tichuan le.. Kum 2005 khan Durtlang-ah ka awm a, Naupang Inkhawmpui velah chuan ka kal thei ta lo va. Ka ṭhiante erawh an kal a, a hmasa lama kan thlenhonaah bawk khan an lo thleng a. Krismas vela kan khuaa ka haw chu ka ṭhianpa pakhat (a hming dah ve reng reng teh ang — Lawma) hian, "In ṭhianpa kha a rawn kal ve nange?' tiin mi zâwt a, Aizawl-a i awm thuin ka lo chhâng a.." tiin min hrilh a. Chuta ṭang chuan min haw lo takzet a nih ka ring ta a. Tichuan, ka theih anga mawihnai leh khabe tâwkin a lehkha tur chu ka ziak ta rãwih a. Mi kal tur remchâng ka pe ta a.

Mi rawn chhâng ta ngei mai! Ka beisei ang chiahin min lo duh ve hi a lo ni a, ka ngaihzawng neih hmasak berna a ni bawk a, ka phûr kher mai! Chuta ṭang chuan lehkha kan inthawn tawn ta reng a; chhûngte lah chuan engtin tin emaw an lo hria a. Ka nau lah chuan chawei laia mi chhaih a chîng a, ka pa, pa phawk ve angreng tak chuan a ṭhiante bulah 'Helen-i kan monu hual' tih lam hawi zâwngin a lo sawi reng bawk si! A hria apiangin mi chhaih nan tak an hmang a, a nuam ru veng veng lawi sia!

Lehkhathawn ringawt chu kan duhtawk ta lo. Hmána Naupang Inkhawmpui-a kan inhmuh bâk kha kan la inhmu leh ta lo hrim hrim a. Ka ṭhianpa Lawma nen bawk chuan kan inthurual a, Pathianni tûk khat chu zingkar hma deuhvah ka tho va, Suangpuilawn lamah kan phei ta vang vang a. An ṭhenawmte inah tukṭhuan kan ei a. Nilêngin kan awmchilh hi a ni ringawt mai a; a chhûngte an awm bawk nen, zei loh bawk nen — bialnu hmasa berte bula ṭhut boruak, nuam veng veng bâk thil dang a awm lem lo.

Tlaiah haw turin kan intintuah a. Min lo thlah vang vang a, an khaw dai hla deuh thlengin a rawn kal a. A kir leh tur chu ka ṭhianpa chuan chance min pe a, kawngpui bulah hian kan ṭhu a, thlang lam kan hawi a — sawi tur a va han vâng chiang tak! Ngawi vang vang a, ṭawng chhuak leh hlawl a. Ka ṭawng loh chuan ṭawng a tum bîk der si lo. Ka khûr der der reng mai bawk si; ka awmdan kha a laklawh ngei mai.

A tâwp a tâwpah chuan haw tak tak zai ka rêl ta a. Ka'n tho va, ka'n pawm chawt-ah! Chuan...chuan...chuan.. A vawikhatna atan, tlang taka sawi chuan ka fâwp ta vawng vawng a. Chil a van tam duh tak! Kan inthlah hnuin ka chhâk tlãwrh! Haw kawngah ka ṭhianpa hnenah ka sawi chhâwng a, ramhnuaiah kan nui dun uar uar a, kan hlimpui ta phian a.

Chumi hnuah pawh lehkhathawn hmangin kan inum zui reng a, an khuaa ka zin khan thlalak lo inpêk nachang kan lo hre reng reng lo mai a. Kan lo inthlahlel ve tawh bawk si a, thlalak inthawn dan kan ngaihtuah ta a. Kei chuan ka lanṭhatna ber ni-a ka hriat, Durtlang-a ka awmnate in chunga ka lâk chu ka thawn a; ani pawh chuan Ramhlun Sports Complex-a a lâk ngei mai chu mi rawn thawn ve bawk a; mut dawnah te khan ka van en nasa thei tak! A thlalak mi rawn thawnna kalkawngah chuan alawm, thil zahthlâk lutuk tak mai ka tawn ni.

Suangpuilawn leh kan khua hi a inhnaih hle a, km 10 vel chauhvin a inhlat âwm e. A inkarah Lamherh khua a awm bawk a. Intlawhpawh tawn reng kan ni a, ani pawh chuan a thlalak chu lehkhathawn karah zepin mi kal remchâng a rawn thawn a, chu'ngho chuan mi dawr remchang laiah an lo dah tawp a.

Ka address a lo ziak chiang vak lo chu (k)an buaina a ni ta! 'Tsa, Vanbawng' tih ringawtin mi rawn address a, chutih lai chuan tuman 'Tsa' hriatin min hre mang bawk si lo. Thlalak/lehkhathawn dawngtute chu 'Tsa, Vanbawng' zawngin an buai ta a! Lehkhathawnte kha an hawng a, an lo chhiar a; thlalak te kha an lo en a! Keimah ka ni tih an hriatchhuah hnuin khawlaiah te mi chhaih nan tak an hmang a, an sawi luai luai a — A va han zahthlak chem chem tak em!

Ka lehkhathawn tur a ni tih ka hriat veleh ka ṭhianpa Lawma nen chuan la turin kan chhuak a. Ka zah êm avangin Lawma chu ka laktir nghe nghe a! A lâk hnu chuan hawn pawh la hawng phal lovin ramhnuaiah thingtuai pu pah turin kan chhuak a, lehkhathawn ka ak ràn bawk a. Ramhnuai kan thlen veleh chuan ka ṭhianpa nen kan hawng ta a!

A thlalak a lo tel a, kan en kan en a, a thu kan chhiar bawk a, hlim zetin kan nui hak hak a. A thuziak lah chu a lo thlum (tui) em em mai bawk si a; mahse, a thu a thlum poh leh a zahthlak ting mai bawk si! Ka lâwm bawk si, ka zak bawk si; a nuam bawk si, hrehawm bawk si hi a ni ringawt. Ka khi deuh reng mai a, ka sen deuh ṭáwn reng mai bawk a. A van nuamin a van nuam lo tak e aw..! Chu a thlalak min pêk chuan tun thleng hian ka photo album a la luah reng.

Ka ṭhianpa Lawma pawh a zirna lamah a pass ve zel a. um khat chu a pass lawm nan Helen-i'n ka hmingin dekchi të, thingpui lumna tâwk lek hi an zawrh lai a rawn thawn a, a duh ang ngeiin keimah ngeiin ka'n hlân-ah! Aizawl lamah Lawma nen chuan reilote chhûngin in kan inluahṭawm a, chutah chuan a dekchi të chu a chhawm zel a. Keimaha ka tlatfal hnuin keiman ka chhawm ve leh a. Hei, tûn thleng hian thingpui lum nan tak kan la hman reng hi! He thu hi ziak lo ila chuan ka dekchi të kawl hi Helen-i thilpek a ni tih ka hre tawh kher lovang; a va zia lo reuh.

Kei chu Aizawl lamah zirna chhunzawm turin ka chhuk leh ta a. Kum hnih vel zên zâwn kan inngaizâwng hman âwm e. Kan inṭhen hun tak kha ka chiang ta lo va, kum 2006 kum tir lam kha ni tain ka hria. Pawl 10 zir turin Aizawl lam ka pan leh dawn a. Zirna lama insawrbing ka duh chhuanlamin ṭhenna biahthu ka'n thawn mai a nih kha! Nâ a van ti ngawih ngawih tak. Tun hnu thleng hian ka la inthiam lo nia.

Ka ngaihzawng hmasa ber a nia, ka first love a ni hran lo. Keimahah a tla-na vak tawh lo hrim hrim a (hehe), ngaihzawng dang ka nei pawh a ni chuang lo. Ka ṭhen ve tawp mai 'ni. A hnuah a ṭhiannu min hrilh danin, ani pawh chu Aizawl lama awm turin a chhukthla ve a, a chhukthla hma chuan rilru nat vangin a ṭhiannu hmaah a mittui a tla zawih zawih a ni âwm e. A first love ka ni a niang!

Helen-i kha ka ngaihzâwng hmasa ber, ka hmeichhe fawh hmasak ber, ka love letter thawn hmasak ber, ka khaw dang ngaihzâwng neih hmasak ber a ni a, a hlu ve khawpin ka hria. Mahse, ka rilru erawh a luah zui em em hran lo va; ka inthiam lo deuh roh. Tunah chuan pasal a nei tawh an ti a, ka lawmpui khawp mai. Fanau maltluan chawia hlim leh lâwm taka an khawsak chhoh zel ka duhsak meuh meuh a ni.╩

08 February 2012

Ka ṭap ṭhin


Hmangaihna hi hlimna emaw tiin ka zawng a,
Hmangaihna hi damchhan emaw tiin ka ûm a,
Hmangaihna hi chawlhna emaw tiin ka pawm a,
Hmangaihna hi nun innghahna emaw tiin ka vuan a,
Ka ap hin!


Hmangaihna hi lungngaihna emaw tiin ka ih a,
Hmangaihna hi beidawnna emaw tiin ka buai a,
Hmangaihna hi chauhna emaw tiin ka tlànsan a,
Hmangaihna hi natna emaw tiin ka hlau va,
Ka ap hin!

Hmangaihna hi hlimna emaw ka tih laiin ka lungngai a,
Hmangaihna hi damchhan emaw ka tih laiin ka beidawng a,
Hmangaihna hi chawlhna emaw ka tih laiin ka chau va,
Hmangaihna hi nun innghahna emaw ka tih laiin min tinâ a,
Ka ap hin!

02.02.2012 (03:00am)

07 February 2012

Allison-i lungphu khâwl



Allison-i, naupang kum 3 mi lek chu damlohna nasa tak avângin a lungphu chu tâwpin, thi sa tih theih mah ni se, doctor-te’n vawikhat an lâk leh tumin an buaipui hle a.

Ben Lawrence leh a chhûngkuate tân chuan zân khat mai ni lovin mitkhap kâr lek pawh a rei hle àwm e. An fanu Allison, tui taka muhîl lai chu a rawn han harh chuan khawsik sáng tak avângin a luak nghâl bawrh bawrh a. A hrawkte chu a ri bawrh bawrh a. A pa chuan a ngaihna hre lo takin, “A hritlàn luat vâng a niang a..?” tiin chuti lutuka hlauhthâwnawmah a ruat lo va. A lo tumrûk rauh rauh dân chuan, zîng khawvar veleh inrinni May ni 2, 1993-a an chhûngkuaa khawi lai hmun emaw bera chawlh hmanga zin a tum a ni.


Ben Lawrence, kum 39 mi chu USA-a Michigan State-a Clarkston khuaa Automobile Company-a Test Analyst a ni a. A nupui Beth Lawrence, kum 37 mi erawh chuan a ûl a ûl a thawk a ni. Fapa Benjamin an neih aanga kum 8 hnu, fa nei tawh lo tura an inngaih hnuah chuan fanu ha tak, Allison an nei a ni. Allison chu naupang fel tak leh lawmawm tak a ni a, kum 3 leh a nih avângin school la kal thei chiah lo mah se, school kal tur inzirlâwkna hmun (Anganwadi)-ah leh làm zirna hmunah a nu leh pate’n an dah a. A thil zira rilru pe tak a nih avângin ina a awm chânga a mut loh chuan a làm nasa thei hle a, hla a sa vak vak hîn a ni.

Amaherawhchu, he mi zânah zet zawng, tinung zawng zawng te, mi hlim thei tak a nihna leh a nui hmêl te chu a hmêlah hmuh tur a awm ta lo. A mit chiang taka meng kuau mai chu muangchânga khap fak fak chungin a pa ángchhûngah a bei hle hle a. A thâwk apiangin a àwmchhûng chu thil dik lo awm niàwm takin a puak khak khak a. A tâwpah a nu leh pate ngaihha lo chuan an in bula damdawi in lian tak, St. Joseph Mercy-ah an kalpui ta nghe nghe a.

A thlen veleh doctor chuan rang takin antibiotic-in a lo chiu nghâl a, chumi hnuah naupang lam doctor hnêna a rang lama kalpui turin a nu leh pate chu a hrilh ta a.

Zînga khua a var veleh Lawrence-te nupa chuan Dr. James Shaya bulah an fanu chu an kalpui vat a. Dr, James Shaya chuan, “Ka rindân chuan in fanu hi a taksaa tui awm tur zat chu hlauhthâwnawm khawpin a awm phâk lo (rehydration) a ni. Chuvângin, ka phone sak che u ang a, a rang lamin damdawi inah kalpui ula, a rang thei ang berin intravenous rehydration siamsak nghâl rawh u. Tûna tih nghâl a nih loh chuan Allison nunna atan a hlauhthâwnawm thei a nia,” tiin a lo hrilh a.

Damdawi ina emergengy room an thlen chuan Allison-i khawsik pangsa chuan 38.8c a thleng hial a. A thin zâwn chu a rawn senchhuak a. Chu chu a hmuh veleh Dr. Carlito Mojica chuan nurse-te hnênah a rang lama damlo enkawlna hmuna rawn hruai lût turin a ti a. An hruai luh hnua Allison-i thin zâwna lo senchhuak awm chu a endik dâwn mêk lai chuan, Allison-i lungphu chu a muang telh telh a.

Doctor chuan, “Allison-i thisen zâmte hi engemaw infection vângin a chhe vek a, hmun tam taka a keh avângin a thisen chu a kal lohna turah a kal darh a, chuvângin a thisen pawh a tlêm telh telh a ni. Thisen a mamawh tâwk a neih loh avângin a lungphu pawh a pângngai thei lo va, chuvângin rehydrate siam nghâl loh chu tih theih dang kan nei lo,” a ti a.

Rehydration tur chuan thisen zâm a ngai a, mahse, Dr. Mojica leh amah puitute chuan damdawi kah luhna turin thisen zâm pakhatmah an hmu zo tlat lo. Doctor-te chevêl chu mangang taka lo enin Allison-i nu chuan, “Ka fanu tân tih theih pakhat tal nei ila aw..” tiin a bianga mittui lo luang zawih zawng chu a hrû a.

Tlai lam a lo nih chuan Dr. Mojica chuan, “Allison-i chu Paediatric Intensive Care Unit (PICU)-a dah a ngai a. Chumi hmuna awm, naupang specialist Dr. Elizabeth Contreras pawh ka be tawh a, ani'n tihtur leh enkawl dân tur zawng zawngte a hre vek a, chuvângin lungngai réng rêng suh u,” tiin Pu Lawrence-te nupa chu a theihtâwkin a hnêm a. Chu thu an hriat veleh Pu Lawrence-a te nupa chu, “Intensive Care Unit a?” tiin an thlaphàn a zual sauh sauh a. Ben Lawrence mangang chuan, “Eng natna nge ni a, eng nge a dinhmun chiah min hrilh thei awm se ka va ti êm..!” a ti tlawk tlawk a.

Dr. Contreras-i’n Allison-i lungphu a endik nawn leh hnu pawhin, hat lam aiin chhiat lam a pan zêl a. A puitute hnênah, “Engemaw kawng zâwng tala rehydration siam dân kan ngaihtuah loh chuan Allison-i thisen zâm zawng zawng hi a thêp vek ang a, reilote-ah kan chân mai ang,” tiin Dr. Contreras chuan a hrilh a. Mahse, a puituten theihtâwpin Allison-i taksaah thisen zâm zawng mah se, an hmuh loh a awm tawh loh avângin Dr. Contreras chuan zaia a thisen zâm hmuh theihna kawng zawn ngei ngei a ngaih thu a sawi leh a. An beidawn deuh tawh avânga engmah hriattir an duh loh avângin Dr. Contreras chuan Allison-i nu leh pa chu pâwnah a chhuahpui a, “Allison-i dinhmun hi hlauhthâwnawm lutuk ni lo mah se, a taksa a chauh deuh avângin khawngaihin hetah in lo hu phawt dâwn nia,” tiin damlo kantute hutna chu a kawhhmuh a, a lût leh nghâl a.

Allison-i lungphu a han en leh chuan a hma aiin a chhe sauh a, a kut leh kete chu a duk vek a. Chu chu a hmuh chuan Dr. Contreras chuan Allison-i dinhmun a hlauhthâwnawm takzet a ni tih bâk sawi tur dang a hre lo.

Dr. Contreras chu Texas-a piang a ni a. Doctor zirin USA leh Mexico a kârtawn a. Naupang lam enkawlna (Paediatric) chu St. Joseph-ah a zir a, Fellowship in Paediatric Intensive Care Unit chu St. Joseph-ah hian a zo a ni. A thiltihna apianga Pathian-a innghat tlat a nih avângin zîng a thawh apiangin, “Aw Lalpa, ka hmaa hnathawh tur awm zawng zawng hi i tel lo chuan tih theih engmah ka nei lo, i chakna leh thiltihtheihnaah ka innghat e,” tiin a awngai ziah hîn a ni.

A tâwp a tâwpah chuan Dr. Contreras chuan Allison-i ke a zaina lamah thisen zâm pakhat a zaichat ta hlauh va, chuta ang chuan thisen tlêmtè a lo luangchhuak a. Chu chu test ngai awm apianga test atan a la nghâl vat a. A thisen an han test nâk chuan Allison-i thisenah thil thlum (sugar) awmzat tur aia tam fé hi a lo awm niin. Rang taka enkawl nghâl a nih loh chuan Allison-i hian a thihphah ngei ngei dâwn a, a lungphu pawh tlahniam deuh deuhvin 50/30 a nih hunah meuh chuan hun an nei tam tawh dâwn lo tih doctor-te chuan an hai lo chiang kher mai.

Chu an thisen lâkchhuahna aang vêkah chuan intravenous an an nghâl a. A ke-a an hmuh hnuah a kutah an zawng leh a, chumi hnuah chuan rang takin damdawi in chhâwng li-na, pindan pangana-a naupang damlo ngaihtuahawm zualte dahna an dah lût nghâl a. Mahse, Dr. Contreras chuan Allison-i damlohna chhan dik tak chu a la hre thei ta chuang lo a ni. A rindân chuan, ‘Septic Shock’ vânga natna hrik (bacteria) nasa taka pungin chu chuan taksa tâna ha lo ‘toxin’ chu thisen zâmah a aidarhtîr a; chuvângin kal, thin leh lung te’n an thawh tur ang hna an thawh theih loh phah niin a ring deuh ber a.

Allison-i mutna bulah chuan doctor-te’n a thisen zâma thil an kahluhna hrui te leh lung enkawlna hmanraw chi hrang hrangte chu a inzam hnawk nuai a. Dr. Contreras anpui turin doctor thiam bîk (specialist) 4 leh nurse 5 chu pindan chhûngah an awm bawk a. An thil kah luhte’n hna a thawk an a ni ngei ang, Allison-i chu lo harh zawkin, “Ka nu ka ngai lutuk..” a rawn tichhuak sap a. Chuveleh Dr. Contreras chuan, “Bawihte, tûn maiah chuan i nu kan la kohsak theih loh avângin min hrethiam rawh aw.. Nakinah muangchângin kan la koh dâwn nia,” a han tih chuan Allison-i chuan chhîng diar diar chungin, “Awle..” a ti a, a muhîl zui nghâl a.

Hun rei lo tê chhûnga a taksaa damdawi hahnem tak mai kah luh a nih vâng leh a taksa hmun hran hrana zai a nih avângin Allison-i chu a rawn vûng ta vak a. Chutih laiin a lungphu a pângngai thei bawk si lo nen, Dr. Contreras chu a beidawng ru tawh hle a. A natna chu Viral Heart Infection a nih a ring ta a. Mahse, he damdawi ina Paediatric Cardologist (naupang lung lam thiam) awm loh lai tak a nih avângin William Beaumont Hospital-a PICU Director Dr. Mark Goetting, Paediatric Neurologist chu a phone a, Allison-i dinhmun chiang taka a hrilh hnu chuan Beaumont damdawi in lama hruai mai a duh thu a hrilh tel bawk a. Dr. Mark Goetting hi amah aia tawnhriat nei ngah leh senior zâwk a nih bâkah, Paediatric Intensive Care a zir dâwna lo kaihruaitu a nih avângin Dr. Contreras hian a rin pawh a ring hle rèng a ni.

Hetia eng nge tih hmasak ngaia eng nge tih hnuhnun tur tih leh engtia tiha ha tur nge tiha a buai ém êm lai pawhin Allison-i lungphu chuan chhiat lam a pan hret hret zêl a. “Code (Cardiopulmonary Resuscitation - CPR) kan vuah mai a ngai dâwn avângin kan mamawh tur ang zawng zawng chu a mutna bulah lo dah vek r’u,” tiin Dr. Contreras chuan nurse hotunu chu thu a pe a. “Damdawi zuarte’na an phal zat zat Epinephrine pawh rawn la bawk rawh u,” a ti nghâl bawk a. (Code - Lungphuin amah maia hna a thawh theih tawh loh hnua a anpuitu khâwl chikhat a ni.)

Allison-i lung chuan a taksa pêng hran hrana a pêkchhuah tur zat thisen a pechhuak zo tawh lo va, mitkhap kâr lek pawha chhiat lam pan zêl a nih avângin he natna mak danglam tak hi hneha, Allison-i lungina a thawh tur ang ha taka a thawh leh theih a beiseiawm ta lo hle mai.

Ben Lawrence leh a nupui, darkar 2 chhûng chu hu hle hle thei lo va an lo vei an lo vei lai chuan Dr. Contreras chu a lo kal a. “Tûn thlenga kan damdawi neih leh hmanraw neih ang anga kan enkawl chung pawha a la hat theih loh avângin Beaumont Hospital-a kalpuia, eng natna nge ni-a engtianga enkawl tur nge tih hriatchhuah tum vat a hat zâwk ka ring ta..” a tih lai tak chuan nurse pakhat a lo tlànchhuak a, “Dr. Contreras, hmanhmawh takin kan mamawh che,” a rawn tih hnuah a tlànlût leh nghâl a.

Dr. Contreras pawh pindan chhûngah a lût nghâl vat a. Allison-i thin zâwna thisen zâm chu lian deuh deuhva awma a lai a rawn thlen tâk avângin Dr. Contreras chuan Allison-i thisen zâma thisen kal lai chu a tâwp ta tih a hre thei nghâl mai a. A lungphu enna khâwlte chuan a lungphu a tâwp ta a ni tih a rawn tichiang a. Tichuan, tlai lam dar 3:35-ah Allison-i lungphu chu a châwl fel ta a ni.

Dr. Ayman Rifai chuan Allison-i lungphu chu tihnun leh tumin a thin zâwnah a nem vak vak a, a lung thleng hial khawpin nem mah se, Allison-i lung chuan hna a thawk a ni tih lanna engmah a awm ta chuang lo. Nurse pawh chuan Allison-i lung leh chuapa boruak kahluh tumin thlibâwm (?) a hmet reng bawk a. Chu'ng pawh chuan engmah awmzia a neih theih tâk loh avângin Dr. Contreras chu, “Epie,” tiin a au ta vak a. Chuveleh nurse-te chuan rang takin Intravenous-ah Epinephrine an kâplût nghâl a.

Doctor pakhat chuan Allison-i mitmu chu ènin a han enchiang a. A thluaka thisen-te’n hna a la thawh avângin,” Kan vânneih tâwpah hun tlêmtè kan la nei thei maithei,” tiin Dr. Contreras a hrilh a. Chumi hnuah nurse chuan, “CPR minute 5 kan ti ta,” a rawn ti bawk a.

Ben leh Beth Lawrence-te nupa chu an fanu chanchin leh a hmabâk hre lova rilru hrehawm leh mangang taka an awm lai chuan a enkawltute zînga mi nurse pakhat, Anne Ronk chu lo tlànchhuakin, “CPR kan an e,” tiin a rawn hrilh a. Chu thu a hriat veleh Beth Lawrence chu nikhaw hre lovin chhuatah a tlu nghâl a. Ben Lawrence pawhin meiina a kan leh chhiatna hmuin henkhata CPR hman ngai hiala hliam leh nâ te chu a hmuhte chu damchhuak tumah a hmuh loh avângin a fanu hmabâk chu a ngaihtuah a, a biangah dan rual lohvin lungngaihna mittui a lo luangchhuak ngiai ngiai a.

A hnu deuhvah nurse pakhat Anne Ronk chu lo chhuak lehin, “Dr. Contreras chuan, dinhmun ha-ah kan la ding thei a, chutih laiin a chhe ber pawh kan thleng thei a, chuvângin eng ang dinhmun pawh kan dina lo dawngsawng thiam thei turin ka duh a ni a ti,” a la rawn ti ta deuh deuh a.

Chutianga an buai lai tak chuan nurse chuan Allison-i thisen test-na aanga an thil hmuhchhuah ziahna chu Dr. Contreras a rawn pe a. Chuta anga a landân chuan Allison-i thisenah Potassium leh Calcium-te chu hlauhthâwnawm khawpin a tlêm a, chuvângin a lung pawhin thisen a semchhuak thei tawh lo a ni tih a hre thei ta a. Chuveleh Dr. Contreras chuan, “Rang lutukin Intravenous-a damdawi, hemi leh khami te kâplût ula.. Eh! CPR-ah eng thleng nge in dah tawh?” ti-a a han zawh chuan nurse chuan, “Minute 25,” tiin a lo chhâng a.

CPR pawh rei tâwk fang an tih tawh avângin doctor-te pawh an beidawng tawh hle a. An hlauhthâwn ber pawh engdang ni lovin CPR minute 20 aia rei tih a nih tawh chuan lung leh thluaka thisen kalte a tlêm avângin thluakin damchhûngin a thawh tur ang tak hna a thawh theih tawh loh theih vâng a ni.

Dr. Contreras chuan, “Epie tam zâwk rawn kâplût leh teh u,” a han ti leh a. CPR an tih aanga minute 29-naah chuan doctor pakhat chuan Dr. Contreras dâra rawn khawihin, “A pawi khawp mai, beiseina zawng zawng a bo ta a ni e. Kan thil tih lai pawh i tâwpsan tawh ang u hmiang,” a rawn tih chuan Dr. Contreras chuan thinrim zet maiin, “He thil tihna thuneitu ber ka ni. Beisei tur a awm leh awm loh ka hre lo, tâwp hun tur ka tih hma chuan kan tâwp lovang,” a ti hmak a. “Lalpa, he naupang nunna hi a nu leh pate tân zuah hrâm ang che,” tiin a awngai zui nghâl a.

Beaumont Hospital aangin Allison-i hruaitu turte chu tlai lam dar 4:06-ah an lo thleng a. Pindan chhûnga mi engemaw zât zîngah Dr. Mark Goetting chu a lût phei nghâl a, Allison-i lungphu leh thil dang dangte chu a enchiang nghâl a. Allison-i lunga Electrical Activities chhinchhiahna Blue Line a han hmuh chuan a rilru té tê-a, ‘A pawi mang e, naupang hi a thi tawh a ni maw..’ ti chungin Dr. Contreras hnênah, “CPR engtianga rei nge in tih tawh?” a han ti a, Dr. Contreras chuan, “Darkar chanve,” a lo ti sap a.

“Compression zawng zawng chawlhtîr phawt rawh u,” tiin Dr. Mark Goetting chuan thu a han pe a. Chutianga an tih hnu chuan Dr. Goetting chuan Allison-i mit a enchiang a, a thluaka thisente pawhin hna an thawk tawh lo a ni tih a hre thei a. Chutah Dr. Goetting chuan a rilruin CPR nena angkawpa naupang a chhanchhuah theih tâk lohte chu a ngaihtuah chhuak a, he naupang pawh chân mai hlauhthâwnnain a khat a.

“Tih ngei ngei tura pawimawh tih loh in la nei em?” tih pahin Dr. Goetting chuan Allison-i thinah a nem vak vak a. “Kawng awmchhun nia ka ngaih chu Allison-i lung hi kut ngeia kan hmeh theih nan a thin zâwna zai mai hain ka hria. Eng nge i ngaihdân?” tiin Dr. Contreras chu a zâwt a. Dr. Contreras chuan remtih tihlan nan a dâr a chhìn ak a.

Dr. Goetting chuan Allison-i thin zaipawp tura chemte hriam taka a han zai lai chuan thâwklehkhatah Allison-i chu a lo thaw káwk a, a tâwp nghâl vat a. Mak tak maiin a lungphu a lo inan leh ta a.

Chutianga Allison-i lungphu a rawn inan leh hnu chuan Beaumont Hospital-a enkawl turin an phur ta vat a. An thlen hnua damdawi ina nurse-te’n Allison-i hmai dâng bâm mai leh a kut leh ke duk vekte an hmuh chuan thi tawh ang maia ngaihtuahin pawi an ti ém êm a. Allison-i lungphu pawh a awm ti mah ila a pângngai tak tak chuang lo; a chânga awma a chânga rei deuh deuh rawn tâwp leh hîn a nih avângin thlamuanna tur a awm tak tak chuang lo a ni.

Dr. Mark Goetting chuan Allison-i nu leh pa bulah, “Rei tak CPR tih a nih avângin a thluakin hna a thawh tur ang a thawk zawm thei ang em tih engmah sawi ngam ka nei lo,” tih bâk engmah a sawi duh lo va. A dik tak chuan Allison-i chu engtik lai pawha thi thei dinhmunah a ding reng a ni.

Thisen an endikna aang chuan Dr. Goetting chuan Allison-i natna chu a hrawk pân aanga natna hrik (bacteria) infection-in Toxic Shock nasa tak a piantîr vâng a ni tih a hre thei ta a.  Chuvângin damdawi chi hrang hrangte chu a hun pelh miah lova tih a ngai a. Hêng damdawi pêk ngaite pawh midang kuta dah mai lovin darkar 72 chhûng zet chu rei pawh chhuahsan lovin Allison-i a vêng a ni.

Infection avângin Allison-i kal chuan hna a thawk thei lo va. Dr. Goetting leh a puitute chuan Allison-i pum chu vitpawpin, a kalina hna a thawh loh aiawh turin damdawi chi hrang hrang an kâplût a, a chhûnga tuichhia awmte an paih bawk a. Hênga an khawihna avângin Allison-i taksa pum chu a vûng nasa hle a ni.

Allison-i taksa hmun hrang hrang chu zaipawp a ngaih avângin Dr. Goetting chuan a nu leh pa kiangah pawi a tih thu sawiin, “Mahse, mangang lutuk duh suh u. helrêt hmang thiam doctor-te’n a pân tihbo dân an hre lutuk a nia,” tiin a hnêm a.

Chu thu a hriat veleh Ben Lawrence chuan a rilruin, ‘Plastic surgery maw? Hetiang a nih chuan ka fanu chu a beiseiawm a, a dam dâwn tihna a ni maw..!’ a ti a, a làwm rilru hle a ni.

Ni 5 chhûng zet an tih theih tâwk an tih hnu pawhin Allison-i hmêlah chuan a ha lam ai chuan a chhe lam hmêl chu a hmuh theih zâwk mah a. Phalsak an nih apiangin a nu leh pa, a pi leh pute chu Allison-i an inkan chhâwk zat zat a. A châng chuan Allison-i’n a damloh hmaa a hla duh deuhte chu a mutna bulah tape recorder nen an zaitir hîn a ni.

Amaherawhchu, hat lam pan lova tlâkhniam lam a pan zêl avângin Dr. Mark Goetting chuan, “Hetiang taka damlo nâ, 100 zînga 10 damchhuak ta ang sela, Allison-i hi a 11-na turah ka dah a ni,” tiin a thawhpuite hnênah a sawi hial a ni.

Kâr khat hnu chuan Allison-i kut leh kezungangte chu a lo che theiin, Dr. Goetting pawh chuan beiseina a nei thar a. Chutih laiin a thluakin a hma anga hna a la thawh theih leh theih loh tur a hriat loh avângin a rilru a buai ru hle a ni. Tlai lam vawikhat chu a ni (aunt)-in a mutna bula a hla duh deuh mai tape record-a a zaitîr lai chuan rei lo tê chhûng chu Allison-i hmêlah làwm hmêl ni angin a lo êng hial a.

A thluak lama endik tur awm ang ang an endik hnu chuan Allison-i thluak chuan hmasâwn lam a pan chho va. Kâr hnih chhûnga a ha thei ang bera enkawl a nih hnu phei chuan a hminga koh pawh a hre thei tawh a ni.

Amaherawhchu, a kum 4 tlinna, May ni 24 thlengin engmah a la sawi thei ta chuang lo a ni. Mak tak maiin a tûk zîngah chuan a mutna aanga amaha thovin a kutkawr bun chu a phelh a. A enkawltu nurse Stephanie Keenan chuan, “Allison! Engati nge i kutkawr kha i phelh tâk mai? I mawipui viau a ni lo’m ni?” tia a chhânlêtna pawh beisei hauh lova a han tih nâk chuan, “Ka phelh palh alawm le..” tiin chiang takin a lo chhâng ta mai a. Stephanie làwm lutuk chuan hlim ém êm maiin Allison-i nu leh pate a va hrilh nghâl a ni.

Hetiang hi ni mah se, Allison-i thluak chuan ngaiawh thei lovin, a thil sawite chu chiang leh dik takin a sawi thei chuang lo a ni. Tlai lam vawikhat chu a awmna pindana a nu leh pate lo lût a hmuh chuan Allison-i chuan hlim taka a kut lo phar pahin, “Âpa ka ngai lutuk!” tiin a auchhuak a. A pa làwm lutuk chu, “Bawihte, kei paw’n ka ngai lutuk che asin!” ti chungin a au chûl a. Chumi hnuah, “Ânu ka ngai lutuk!” a rawn ti leh ta mai a! A nu làwm lutuk chu a biangah làwmna mittui a lo luang a, engmah sawi thei lovin a fanu hmangaih tak biangah a fâwp ngawih ngawih a. Hemi ni tlai aangin Lawrence-te nupa chuan an fanu chu a dam chhuah chian an beisei ngam ve ta a ni.

June ni 4, 1993 khân doctor-te chuan Allison-i dam chhuah theih lohna tura engmah hlauhthâwnawm a awm tawh lo nia hriain, “Kar hnih khat vêl hnuah chuan a dam chiang thei tawh ang. Chuvângin damdawi in aangin in chhuak theih tawh,” tih thu làwmawm tak chu Pu Lawrence-te nupa an hrilh ta a ni.

Mak tak maia Allison-i thi tawh hnu a lo dam leh theihna chungchânga thuthar lakhâwmtute zawhna chhângin Dr. Mark Goetting chuan, “Dama in lama kan hawtîr theih kan inring tawh lo..” tiin a sawi hial a ni. Dr. Elizabeth Contreras chuan, “Keini tih theihin engmah awmzia a nei lo. Pathianin kawng engkimah min anpui a, Ama’n naupang hi a tidam..!” tiin a chhâng a ni.