13 June 2017

Vai sipai hmaa inpek aia thih thlang zawk Mizo tlangval

Kum 1968 kum tawp lam khan Zampuimanga Battalion CO Col. Haleluia chuan Aizawl-a la awm ang angte khawma East Pakistan-a hruai turin thupek a chhuah a. Tichuan, section khat vel chu Mizoram lamah an rawn chuang chhuak a; East Pakistan pana an chhukthla leh lam chu section lam leh army headquarter lam an ni a, Army Chief Gen. Thangzuala te nen an ni.

October ni 30, 1968 khan Lunghret khuaah an chawl a; hetih lai hian Lunghret khuaah Mizo in hnih chiah an awm tih Pu H.D. Rongenga, Rawpuichhip khua, khatih laia kum 15 mi lekin a sawi. Khaw daifem hmun rem takah ralvengtu pahnih an indah a, chung in pahnihah chuan, a chhak zawkah Army Headquarter lam an riak a, a thlang zawkah section lam an riak a; an vaiin Zampuimanga Battalion mi vek an ni awm e.
Pu HD Rongenga'n kum 49 hnuah a ruang phum pahnihte kuang thla a lakpui
Tichuan, hektu an awm avangin October ni 31, 1968 zing khawvar dawn hnaih lamah vai sipaiho an kal a, ralvengtute awm lohna lamah awmin an inhmu lo tawn ve ve a, tichuan, in pahniha tui taka mu te chu vai sipaihovin an kah chilh ta a ni. A hmunah hian Mizo sipai pahnih - Sgt. Lalrinthanga, Maubawk khua leh Cpl. Lalnunmawia, Mission Vengthlang te chu an thi a, hliam eng emaw zat an awm a; chung hliam zingah pahnih chu man lohvin himdamin an chhuak a, a bak chu vai sipaihovin an man ta vek a ni.

Sgt. Lalrinthanga hi in chhak zawka riak a ni a; chutia vai sipaiin huala an kah chilh lai chuan a naute hnenah, "Ka chhuak hmasa ang a, ka chhuah theih chuan in lo chhuak zui dawn nia," a ti a. Kawngka atanga a chhuak chu a chalah tak mai an lo kap a, ka pawh chhawn lovin a boral nghal a ni. Hei hi mi thenkhat chuan, 'khuaa a kal liam tur hnung lam atangin an kap' tiin an sawi a, mahse, he inkahnaa tel Pte. Thanchungnunga chuan, kawngka atanga a chhuak an kahhlum thu sawiin, "Pawna ka chhuak chuan a ruang hi ka pal nawk a ni," a ti nghe nghe.

Hetianga ral hlauhawm hmaah pawh naute hmasaktir lova hma a hruai ngam hi, Sgt. Lalrinthanga hi mi huaisen leh chhuanawm tak a ni tih a chiang hle. He ina riak midang zawng chu thi an awm lo.
Sgt. Lalrinthanga
Cpl. Lalnunmawia hi in thlang zawka riak zinga mi a ni. A awmna in an hual beh vek avangin chhuat dap awngah an put ru a, Cpl. Lalnunmawia pawh a put thla chu in hnuaiah an lo huap chep a (hei hi khum hnuai nia sawi te pawh an awm), vai sipaiho chuan, "In pu Laldenga hian a bum che u a ni. Inpe la, engtin mah kan tina lo vang che a, nunphung pangngai takin i nung thei ang," an ti a. mahse Cpl. Lalnunmawia chuan, "Tuiah emaw, khawmualah emaw, boruakah pawh rinawm taka awm tura thutiam tawh kan ni a, nangni vaiho hmaah ka inpe lo vang. Hortoki-a vai sipai captain pawh kha ka kahhlum a nih kha," tia a lo chhang chu an kaphlum ta a ni.

Cpl. Lalnunmawia hi L/Cpl. Dailova, he inkahnaa telin a sawi danin, tlangval kum 20 mi vel, hmeltha tak mai leh palian tak niin a sawi.

Mahni nunna humhim theih reng si-ah, vai sipaite hnena inpek aia thih a thlang ta mai hi, Mizo sipaite kha hnamah leh an tumah an lo va han chiang em! An rinawmna leh huaisenna kha a va ropui tak em tih loh theih a ni lo. An ruang hi Lunghret (tunah chuan khaw ram a ni ta) khaw daia thingpui huanah Rawpuichhip mi paliin a thlan laiin an phum a, June ni 12, 2017 zingkar khan Ex-MNA Association bultumin phawrh leh a ni.

He inkahnaa tel pakhat L/Cpl. Dailova hi Army Chief Thangzuala vengtu (guard) a ni a; ani hian he inkahna thlen dan chungchang han sawi chhawn leh chi tawh loh thil eng eng emaw min hrilh a ni. L/Cpl. Dailova hi vai sipaihovin a nu leh pa an tihhlumsak a, a nu phei chu an pawngsual a ni. A thinrim chuan phuba a la a, kum 1973 khan Kawnpui khuaah a nu leh pate tihlumtu vai sipai hotu Major Iqbal-a chu a kaphlum a. A nghawng a tansak a, a serh hlehsakin a hmuamtir a, a lu chu thingtuai hmawrah sawh burin khawlaiah a sawh phun a; a hun laiin sawi a hlawh hle.
Veilama mi hi Pte. Thanchungnunga a ni a, a palian zawk hi L/Cpl. Dailova a ni;
An pahnih hian inkah laia awm ve ve an ni
Mizo hnam pasaltha martarte pahnih hi thlan khur khatah zalh dun an ni a, an thlan hi lungpheka khuhin an hming an lo ziak a ni. A ruang laih chhuah lai hian an kawr leh kekawr te a la awm a, an sipai kekawr ipte pawh a la awm bakah, an kawnghren buckle pahnih pawh laih chhuah a ni bawk. An whistle pahnih, an phum tel erawh chu hmuh zawh a ni ta lo.
Hei hi an thlan a ni a, a hungna hi an thlan lo zawng chhuak hmasatute siam a ni
Mizo sipaite kha 'Felna avanga ram a that dawn chuan nang hmasa la, thihna avanga ram a that dawn chuan kei ka hmasa ang' tiin an inzirtir thin a, he an thu inzirtir hi heng Mizo pasaltha pahnihte hian a takin an hlen ta a ni. Thangtharte hian an hmabak chhunzawm tur kan va ngah em!
An thlan laihnaa kalte - anni hi Rawpuichhip YMA member thenkhat leh,
Rawpuichhip, Lengpui leh Aizawl-a Ex-MNA Association lam an ni

*** Martar ruang phawrh lai video leh, mi thenkhat kawmna en duh tan Mizo hnam martar ruang phawrhna (Sgt. Lalrinthanga & Cpl. Lalnunmawia)-ah hian en theih a ni e.

*** 'Ruhro' tih awm tak hi 'ruang' tia hman vek a ni a; 'ruang' ni tawh chiah lo mah se, kan returnee-te'n an thiante hi 'ruhro' tia sawi an la phal loh avangin an duh dan kan zahsak a ni.

*** Pte. hi Private tihna a ni a, Cpl. hi Corporal tihna a ni a, L/Cpl. hi Lance Corporal tihna a ni a, Sgt. hi Sergeant tihna niin Gen. hi General tihna a ni bawk.